Nhà báo Phạm Trung Tuyến – Phó Giám đốc Kênh VOVGT – Đài Tiếng nói Việt Nam: Tiếp cận một cơ hội lớn để hình thành cách thức làm báo mới hiệu quả hơn

Khi nhà báo có một trợ lý ảo…

+ Trần Ai có viết rằng: “Với người Việt, AI có lẽ giống như ma, nhiều người nói nó tồn tại, nhưng chỉ một vài người nhìn thấy nó, hoặc không. Cho đến khi ChatGPT ra đời, bỗng nhiên ai cũng có thể nhìn thấy, “sờ nắm” xem AI là cái gì và làm được gì”. Sự xuất hiện của ChatGPT cũng là một điều thú vị với nghề báo, thưa ông?

- Chat GPT là sản phẩm chatbot của OpenAI, nó cũng giống với rất nhiều công cụ khác đã từng xuất hiện trong lịch sử phát triển của con người. Vì Chat GPT là công cụ về ngôn ngữ nên tôi có cảm giác, sự xuất hiện của Chat GPT sẽ ảnh hưởng và tác động tương đối mạnh với người làm báo.

Thực tế loài người chúng ta đã trải qua và tiếp nhận nhiều công cụ hỗ trợ lao động khác nhau, đương nhiên nhiều công cụ hiện đại sẽ đe dọa những thói quen của người lao động khi kỹ năng đang sử dụng của họ có thể bị trở nên tầm thường so với những công cụ hỗ trợ mới.

Giống như trước đây có sự xuất hiện của máy dệt, máy tính, Internet… đến bây giờ có AI. ChatGPT cũng chỉ là công cụ và khi có sự xuất hiện của công cụ mới thì chúng ta hãy tận dụng nó, tìm cách khai thác nó, tận dụng kỹ năng để sử dụng nó một cách hiệu quả nhất. Thay vì chúng ta sợ hãi nó.

+ Được biết, VOVGT cũng đang triển khai một thử nghiệm nhằm tận dụng Al trong một số khâu của công việc, cụ thể như thế nào, thưa Phó Giám đốc?

- Chúng tôi đang phối hợp với một nhóm công nghệ để phát triển công cụ AI trong sản xuất nội dung, bạn phóng viên Trần Ai của VOVGT là một ví dụ trong những thử nghiệm đó. Bạn Trần Ai quét nguồn do chúng tôi chỉ định, ví dụ quét toàn bộ nguồn phát sóng của VOVGT, tư liệu từ các thư viện online như một trợ lý cho các nhà báo của kênh, xuất báo cáo, thậm chí có thể viết những bài có fomart sẵn như bài viết của Trần Ai viết về ChatGPT mà bạn đã đọc.

Các thử nghiệm của chúng tôi dự kiến còn cần thời gian nữa mới hoàn thiện để triển khai áp dụng trong một số chương trình mang tính giải trí hoặc chuyển thể các tác phẩm của VOV đã phát sóng sang các nền tảng khác nhau, định dạng khác…

+ Như vậy ChatGPT có thể góp sức giúp nhà báo làm việc tốt hơn không, thưa ông?

- Giống như khi có Internet, có Google search, các nhà báo đối diện với việc không bịa được nữa, họ bịa ra bị bóc phốt ngay. Nhiều nhà báo đã sợ khi lấy thông tin trên Internet vì dễ bị phát hiện xào bài bởi công cụ Google search.

Nhưng bên cạnh đó, Google có thể tìm kiếm thông tin mềm, tìm kiếm những gợi ý đề tài, hình ảnh, thông tin đã được đề cập để từ đó tìm kiếm được cách tiếp cận đề tài mới. Chúng ta thấy rằng công cụ mới chỉ đe dọa những người không thật sự có khả năng sáng tạo ra những giá trị mới, còn đối với những người có khả năng sáng tạo thì công cụ mới sẽ góp sức giúp cho anh làm việc tốt hơn.

Tất nhiên, tôi chưa thể đánh giá ChatGPT sẽ hỗ trợ như thế nào, khả năng đến đâu, mức độ nào, nhưng tôi tin rằng khi nó hoàn thiện nó sẽ là công cụ hữu ích của các nhà báo, mỗi một nhà báo sẽ có một trợ lý ảo để tham mưu, để đối thoại, để phản biện các ý tưởng đề tài của mình, để cung cấp thêm những thông tin nền một cách rõ ràng, cụ thể hơn. Mỗi nhà báo sẽ có một cộng sự để sắp xếp tư liệu, như một thư ký riêng thì nhà báo sẽ có khả năng sáng tạo tốt hơn.

Từ đó, triển khai các đề tài một cách nhanh hơn, bớt đi những công sức cơ học. ChatGPT thực tế đã hỗ trợ nhiều cho các nhà báo. Tôi cho rằng, nếu chúng ta nhìn xu hướng sử dụng trí tuệ nhân tạo, đặc biệt trong việc hỗ trợ báo chí thì rõ ràng chúng ta đang tiếp cận một cơ hội lớn để có thể hình thành cách thức làm báo mới hiệu quả hơn và nó có thể đem đến những sản phẩm báo chí có chất lượng hơn.

Sự chân thật, tính xác thực của nguồn tin

+ Tiếp cận một cơ hội lớn nhưng cũng không ít những rủi ro, thưa ông?

- Tất nhiên rồi. Bất cứ một công cụ nào cũng có những tác động khác nhau, chủ yếu do cách chúng ta sử dụng. Ví dụ chúng ta coi ChatGPT như một công cụ hỗ trợ, làm trợ lý cho công việc của chúng ta tốt hơn nó khác với việc sử dụng trí tuệ nhân tạo để làm thay mình. Nếu chúng ta lười biếng thì chính là đã tự từ bỏ cái cơ hội lao động của mình mà nhường cho máy móc. Nếu chúng ta sử dụng máy móc để làm gia tăng giá trị, số lượng công việc của mình thì nó khác.

Vì vậy tích cực hay tiêu cực là phụ thuộc vào cách chúng ta ứng xử với công cụ, sử dụng công cụ ra sao? Chẳng hạn như hiện nay ChatGPT có thể quét thông tin nền từ nhiều nguồn khác nhau để hình thành một văn bản, gần giống với một bài báo. Một nhà báo cũng có thể tìm nhiều nguồn tư liệu khác nhau để viết một bài báo, nhưng một bài báo nghiêm túc thì khi sử dụng thông tin ở đâu thì phải dẫn nguồn. Còn cứ hình dùng một bài báo do ChatGPT xử lý sẽ không biết lấy ở bao nhiêu nguồn… thì đó chính là vấn đề đáng lo ngại.

+ Ông đang đặt ra câu chuyện về nguồn tin, bản quyền và nó khiến cho bối cảnh tin tức trở nên nhiễu loạn, khó kiểm soát?

- Vấn đề tôi muốn nói ở đây là chúng ta hiện chưa có hành lang pháp lý cho việc xuất bản các sản phẩm do trí tuệ nhân tạo viết. Tôi nghĩ rằng chúng ta nên quay trở lại nguyên tắc ban đầu của báo chí khi chúng ta sử dụng tư liệu. Ở đây câu chuyện sẽ là các cơ quan quản lý, các Hội nghề nghiệp đã đến lúc cần nhìn đến việc nên ứng xử với các tác phẩm viết từ trí tuệ nhân tạo như thế nào? Lâu nay chúng ta đã quen với việc các nhà báo viết bài nhiều khi không dẫn nguồn và mặc định công nhận những tác phẩm như thế là của riêng cá nhân. Vì thế ChatGPT cũng “có cửa” sản xuất những bài báo không cần dẫn nguồn. Công cụ AI mà chúng tôi đang thử nghiệm để sản xuất nội dung sẽ chỉ sử dụng các nguồn do tòa soạn chỉ định.

+ Từ câu chuyện của ChatGPT, có vẻ như chúng ta đang quá để ý đến những cái mới mà quên đi rằng, bản thân nghề báo không dễ gì thay thế được khi chúng ta thực sự làm nghề một cách nghiêm túc. Đây cũng là cơ hội để nhìn lại chính mình, thưa ông?

- Đúng vậy. Chúng ta cần đặt ra vấn đề là báo chí phải trở lại những giá trị ban đầu của nó, đó là sự chân thật của nguồn tin, tính xác thực của nguồn tin. Chúng ta đang bỏ qua những yếu tố cấu thành bài báo đúng nghĩa và chúng ta lo lắng về những xu hướng mới.

Nhìn nhận lại vấn đề này, người làm báo sẽ không phải lo ngại về chuyện trí tuệ nhân tạo có thể thay thế chúng ta hay không mà lúc đó ChatGPT đích thực chỉ như một công cụ sử dụng. Có rất nhiều nhà báo làm việc vì lý do này, lý do khác, nhưng điều quan trọng hơn là chúng ta có trách nhiệm với chính chúng ta.

Nếu chúng ta không duy trì các nguyên tắc để đảm bảo độ xác tín của thông tin chúng ta cung cấp thì người đọc không tin chúng ta. Bởi vậy, người làm báo phải tôn trọng chính bản thân mình và nếu theo đuổi mục tiêu phục vụ công chúng, mang thông tin có giá trị từ sản phẩm của mình đến công chúng thì cần phải duy trì các nguyên tắc truyền thống của báo chí. Đó là tính chính xác, sự khả tín, sự đúng mực, chân thật của tin tức mà nghề nghiệp đã quy định.

+ Trân trọng cảm ơn ông!

Hà Vân (Thực hiện)
nguon: https://www.congluan.vn