Sân khấu Hà Nội cần những bước chuyển mới

Chủ nhật - 11/10/2020 19:48

Hãy tạm lấy cái mốc từ 1957, năm thành lập các Hội Văn học Nghệ thuật Trung ương, đến nay, sân khấu Hà Nội đã có tuổi đời tròn 63 năm. Khoảng thời gian ấy chỉ là một chớp mắt với lịch sử, nhưng với một nền nghệ thuật sân khấu, đó cũng là một chặng đường để người nghệ sĩ có thể nhìn lại mình một cách công tâm, bình tĩnh và khách quan để hướng tới tương lai, nhất là năm 2020 này, cũng là thời điểm Hà Nội kỷ niệm 1010 năm Thăng Long…

111
Cảnh trong vở kịch ngắn về Bác Hồ trong chương trình “Muôn vàn tình thương yêu“ đã gây xúc động mạnh
với người xem trên sân khấu Hà Nội tháng 8/2019

Vậy là, Hà Nội với hai cánh màn đỏ thắm của “thánh đường” sân khấu vẫn mở, cố gắng sáng đèn phục vụ công chúng Thủ đô hàng đêm. Có thể, với lớp nghệ sĩ trẻ hôm nay, ấn tượng của họ về nghệ thuật sân khấu mang một màu sắc hiện đại mới mẻ hơn trong cơ chế bùng nổ của kinh tế thị trường ầm ã xô bồ đến chóng mặt… Nhưng với thế hệ những người trên dưới tuổi 60, thì tuổi trẻ của họ, sân khấu đã thực sự hấp dẫn, cuốn hút, vẫy gọi họ với tất cả tình yêu và niềm say mê trong một giai đoạn Hà Nội tràn đầy ánh sáng mới của hòa bình. Có thể nói dù khó tính và khắt khe đến đâu, chúng ta cũng phải thừa nhận rằng suốt trên nửa thế kỷ qua, nghệ thuật sân khấu Hà Nội đã đóng một dấu son, làm thành một cột mốc lớn trên cả chặng đường lịch sử của nghệ thuật sân khấu đương đại Việt Nam.

Nhưng, quá khứ bao giờ cũng ở phía sau lưng, cho dù đó là một quá khứ huy hoàng và chói lọi, mà không khéo, cái gánh nặng quá khứ nhiều khi làm cho mình khó cất nổi bước chân hơn để đi lên phía trước. Tình yêu và niềm tin của khán giả đối với sân khấu Hà Nội đã có vẻ chững lại, giảm sút, những “ông hoàng”, “bà chúa” của “thánh đường” sân khấu đã có vẻ không còn hấp dẫn người Hà Nội, nhất là lớp trẻ, bởi, hình như sự thiếu vắng bao nhiêu sự kiện, bao nhiêu nhân vật của một nghìn năm lịch sử, cận đại đến hiện đại mà nghệ thuật sân khấu Hà Nội đã không khắc họa, không trình bày, không lý giải được một cách rực rỡ và cuốn hút đối với khán giả hôm nay...

Hình như kinh thành Thăng Long trải qua Lý, Trần, Lê... với nhiều con người lịch sử, với nhiều chiến tích lịch sử chưa được tạo dựng bao nhiêu trên sân khấu. Địa danh nào của Lý Công Uẩn, của Lý Thường Kiệt, của Lý Đạo Thành đã trải qua với những số phận cá nhân dằn vặt và giằng xé. Địa danh nào Nguyễn Trãi tìm đường cứu nước, trở về giải phóng Thăng Long và Lê Lợi trả kiếm cho thần Kim Quy đầy huyền thoại, cũng như tình yêu của Nguyễn Trãi và Thị Lộ thăng hoa, bừng nở? Địa danh nào Nguyễn Huệ đã cùng Ngọc Hân công chúa - đôi trai tài gái sắc, anh hùng thuyền quyên, đã cùng nhau đón xuân giải phóng Thăng Long giữa mùa hoa đào? Rồi những địa danh nào của Thăng Long mà các bậc nho sĩ hiền tài như Nguyễn Bỉnh Khiêm, Lê Quý Đôn, Lê Văn Hưu, Hải Thượng Lãn Ông, Nguyễn Du, Ngô Thì Nhậm, Nguyễn Công Trứ, Hồ Xuân Hương, Đoàn Thị Điểm, Nguyễn Siêu, Cao Bá Quát... và bao nhiêu tao nhân mặc khách đã để lại những giai thoại và tác phẩm nghệ thuật sống mãi đến hôm nay?... Rồi kinh thành Thăng Long khi thực dân Pháp xâm lược, với sông Hồng trải qua bao thăng trầm lịch sử. Thực dân Pháp bắn vào thành Cửa Bắc, rồi vụ án Hà Thành đầu độc, rồi Hoàng Diệu và Nguyễn Tri Phương tuẫn tiết, rồi Ô Cầu Giấy, Ô Cầu Dền, Ô Đống Mác, Ô Quan Chưởng, rồi Đồn Thủy, rồi pháo đài Láng, rồi cầu Long Biên với cuộc rút quân lịch sử mùa đông 1946, để rồi 8 năm sau, chúng ta trở về giải phóng Thủ đô... Tất cả, tất cả bao nhiêu sự kiện và nhân vật đầy tính chất bi và hùng, lãng mạn và trữ tình, cao đẹp của giai đoạn lịch sử ấy hình như chưa được khắc họa một cách đậm nét và đầy sức sống để khắc thành những dấu ấn của nghệ thuật sân khấu, trái lại, hình như chỉ mới ở mức minh họa lịch sử một cách mờ nhạt, chung chung, thậm chí là hời hợt và non kém… Hình như đã đến lúc chúng ta phải tự nhìn lại mình một cách nghiêm khắc hơn, để cùng nhau hướng tới. Tất nhiên, đó là một công việc sáng tạo nặng nề, khó khăn và lâu dài…

Xin đơn cử một ví dụ cụ thể. Nghệ thuật sân khấu thể hiện hình tượng Bác Hồ. Đây là một đề tài sáng tạo vô cùng hấp dẫn, nhưng cũng đầy những khó khăn, thử thách to lớn với người nghệ sĩ… Ngay từ giữa những năm 70 của thế kỷ XX, vở cải lương Người công dân số một của Nhà hát Cải lương Trung ương ra mắt công chúng, đã gây tiếng vang lớn về nghệ thuật tại Hội diễn Sân khấu toàn quốc ở Hải Phòng năm 1980. Đó là dấu ấn đầu tiên, ghi nhận thành công của vở diễn, đồng thời cho thấy khả năng thể hiện một cách chân thực hình tượng Bác Hồ trên sân khấu kịch hát dân tộc. Sau cải lương là nghệ thuật tuồng truyền thống với vở Không còn con đường nào khác của Nhà hát Tuồng Trung ương. Tiếp đó là tác phẩm Sáng mãi niềm tin của Nhà hát Tuồng Đào Tấn, Bình Định. Cả hai vở diễn này, tuy không mô tả một cách cụ thể quãng đời hoạt động của Bác, nhưng đã mang lại những cảm xúc tươi mới cho nghệ thuật Tuồng truyền thống với đề tài hiện đại. Cùng với những cảm hứng nghệ thuật của cải lương và tuồng, nghệ thuật chèo dân gian đồng bằng bắc bộ đã tái hiện hình tượng Bác Hồ trong Đêm trăng huyền thoại (Đoàn Chèo Thái Nguyên), và đặc biệt là vở Những vần thơ thép của Nhà hát Chèo Trung ương. Tại thành phố Hồ Chí Minh, Nhà hát Trần hữu Trang đã chuyển thể kịch bản Đêm trắng sang sân khấu cải lương. Tác phẩm đã được khán giả phía Nam hết sức yêu thích, bởi tính quyết liệt, hấp dẫn của vở diễn đã mang lại những nhận thức mới mẻ về tấm lòng bao dung độ lượng, nhưng cũng rất nghiêm khắc của Hồ Chủ tịch, đối với những kẻ chỉ nghĩ đến sự hưởng thụ cá nhân mà quên đi cả lợi ích chung của dân tộc. Cũng với ý tưởng thể hiện hình tượng Bác Hồ trên sân khấu dân ca, Trung tâm Bảo tồn và phát huy Dân ca Ví, Giặm Nghệ An đã dàn dựng Người ra đi từ câu hò ví, giặm và Lời Người, lời của nước non. Cùng một nhà hát, cùng một phong cách kịch hát xứ Nghệ, nhưng mỗi vở diễn lại tìm riêng cho mình một nét thể hiện khác nhau về nghệ thuật, vì thế được đông đảo khán giả không chỉ vùng quê Nghệ Tĩnh ưa thích, mà công chúng trên cả nước cũng nồng nhiệt đón chào, bởi tính dung dị, ngọt ngào của Ví, Giặm, Phường vải khi thể hiện vẻ đẹp tâm hồn Chủ tịch Hồ Chí Minh, một người con của quê hương Xô viết! Vậy mà, với một đề tài mang ý nghĩa to lớn như thế, tiếc thay suốt nửa thế kỷ qua, sân khấu Hà Nội vẫn chưa dàn dựng được một tác phẩm nào thật sự tầm cỡ về Bác, mặc dù mảnh đất này có rất nhiều sự kiện, nhiều địa danh gắn với cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Người… Không có lý do gì các nghệ sĩ sân khấu Thủ đô lại không ấp ủ, trăn trở để xây dựng hình tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh mang nét độc đáo và tầm vóc riêng của sân khấu Hà Nội… 

Thời gian qua, các cơ quan, ban ngành, các nhà lãnh đạo của Hà Nội và đặc biệt là Hội Liên hiệp Văn học, Nghệ thuật Hà Nội, Hội Nghệ sĩ Sân khấu Hà Nội đã hết sức quan tâm đến hoạt động của các nghệ sĩ một cách đầy đủ, sát sao, cả trước mắt và lâu dài, một cách thiết thực, hiệu quả; cùng với sự hỗ trợ và phối hợp của Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam trong những hoạt động của sân khấu Hà Nội, đã thực sự tình nghĩa, trách nhiệm và cởi mở… Trên tinh thần và thực tiễn đổi mới đó, chúng ta tin rằng sân khấu Hà Nội sẽ chuyển mình với một diện mạo mới, trong năm bản lề bước vào mùa xuân 2022, đón chào Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ XIII.

Tác giả: Lê Huy Quang
Nguồn Văn nghệ số 41/2020

Tổng số điểm của bài viết là: 0 trong 0 đánh giá

Click để đánh giá bài viết

  Ý kiến bạn đọc

THƯ VIỆN ẢNH ĐẸP
5.jpg 66.jpg 29.jpg 49.jpg 20.jpg 42.jpg 13.jpg 37.jpg 6.jpg 67.jpg 31.jpg 50.jpg 22.jpg 43.jpg 15.jpg 38.jpg 7.jpg 68.jpg 33.jpg 52.jpg 24.jpg 45.jpg 16-1.jpg 39.jpg 40.jpg 9.jpg 71.jpg 34.jpg 63.jpg 27.jpg 48.jpg 19.jpg 41.jpg 12-qn1.jpg a-T.jpg 36.jpg 8a334df96fbbb3e5eaaa.jpg ec1643b261f0bdaee4e1.jpg 75528951ab13774d2e02.jpg 740f0438267afa24a36b.jpg 9e931db13ff3e3adbae2.jpg eef9d3a2f1e02dbe74f1.jpg ac94b8a49de641b818f7.jpg ae0f6bdb499995c7cc88.jpg 895e11f733b5efebb6a4.jpg 27c48a2ea86c74322d7d-1.jpg f7b945c06782bbdce293.jpg 0f6e3f741c36c0689927.jpg c23927250467d8398176.jpg 906029e10ba3d7fd8eb2.jpg 32b8e242c0001c5e4511-1.jpg f774eba794e548bb11f4.jpg 7a0a8baca9ee75b02cff.jpg dcd1d242f0002c5e7511.jpg 23289506b7446b1a3255.jpg 66d134e644a498fac1b5-1.jpg 1389b67fa302625c3b13-1.jpg f69297bc83c1429f1bd0-1.jpg 33f61d080875c92b9064-1.jpg e71f3a932feeeeb0b7ff-1.jpg 3b4258344c498d17d458-2-1.jpg aecc18440d39cc679528-1.jpg 01b53b002e7def23b66c-1.jpg 7536f22be75626087f47-1.jpg f87058784d058c5bd514-1.jpg 48dd535d4620877ede31-1.jpg ea6a58024d7f8c21d56e-1-1.jpg 4f0be64af33732696b26-1.jpg b673068913f4d2aa8be5-1.jpg 1d4bb15da420657e3c31-1.jpg 35021b9c0ee1cfbf96f0-1.jpg ffc69024855944071d48-1.jpg 87e8e87cfd013c5f6510-1.jpg f7a58a679f1a5e44070b-1.jpg 5b9e981a8d674c391576-1.jpg dfefc79bd2e613b84af7-1.jpg 02ac9b4b8e364f681627-1.jpg 142989b99cc45d9a04d5-1.jpg fe3d1d75bf087e562719.jpg 94d3461b53669238cb77-1.jpg f38c46ee539392cdcb82-1.jpg 7f5885f9908451da0895-1.jpg e5c4472a52579309ca46-1.jpg 3b20a26fb712764c2f03-1.jpg 0506885d9d205c7e0531-1.jpg d203ce4d69c0a29efbd1.jpg b91ad73673bbb8e5e1aa-1.jpg 520c873d23b0e8eeb1a1.jpg 8f815695f21839466009.jpg d9977394d7191c474508.jpg b94a739fd4121f4c4603.jpg 2799f500528d99d3c09c-1.jpg 0905f0a2572f9c71c53e.jpg 0b4698843f09f457ad18.jpg d5502603818e4ad0139f.jpg c364cdd36a5ea100f84f.jpg 4126eb8e4c03875dde12.jpg 35b9c64f61c2aa9cf3d3.jpg eb2c4421e0ac2bf272bd.jpg cd43fd4859c5929bcbd4-1.jpg
  • Đang truy cập23
  • Hôm nay3,175
  • Tháng hiện tại112,487
  • Tổng lượt truy cập3,082,397
Bạn đã không sử dụng Site, Bấm vào đây để duy trì trạng thái đăng nhập. Thời gian chờ: 60 giây