Phố Hiến đã từng là thương cảng quốc tế sầm uất nhất ở Đàng Ngoài - một "tiểu Tràng An", "chốn phồn hoa đô hội", cũng là nơi hội tụ, giao thoa của nhiều nền văn hóa. Khi kinh thành Thăng Long có 36 phố phường thì Phố Hiến có hơn 20 phường thị, nức tiếng với câu ca "Thứ nhất Kinh Kỳ, Thứ nhì Phố Hiến".
Ngay từ rất sớm, do vị trí thuận lợi, Phố Hiến đã là một mắt xích trong quá trình thông thương của Việt Nam với các nước trong khu vực và trên thế giới. Trong những thương vụ dài ngày tới Việt Nam, Phố Hiến đã trở thành một chặng dừng chân quan trọng của các thương nhân nước ngoài. Trong “Đại Việt Sử ký toàn thư” có ghi lại sự kiện vào năm 1149, đời Vua Lý Anh Tông, thuyền buôn các nước Indonexia, Xiêm La… đã đến vùng Hải Đông (lúc bấy giờ gồm Hải Phòng, Hải Dương, Quảng Ninh) xin cư trú và buôn bán. Thuyền buôn của họ cập bến ở Vân Đồn (Quảng Ninh), Vị Hoàng (Nam Định), Phố Hiến (Hưng Yên) và ngược theo sông Hồng đến Thăng Long – Kẻ Chợ để buôn bán.

Năm 1673, con tàu mang tên Groll do Karl Hartsinhk chỉ huy cập bến cảng phố Hiến được ghi nhận là con tàu đầu tiên của Hà Lan đến Đàng Ngoài để tạo quan hệ và xây dựng thương điếm. Theo các tài liệu xưa còn ghi lại, thương điếm được xây dựng như những khu quân sự, có hào bao quanh với lính bảo vệ, ngay sát bền thuyền nhưng lại xa khu dân cư.
Sau người Hà Lan, người Anh cũng đến Phố Hiến và dựng lên các thương điếm của họ. Buôn bán phát triển, tàu thuyền tấp nập từ phố Hiến về Thăng Long cùng với số thương nhân nước ngoài ngày càng nhiều tại kinh thành. Tấm bia cổ ở chùa Chuông (được dựng vào năm 1711) có ghi lại tên của 20 phường nghề từng tồn tại ở Phố Hiến, trong đó có những phường nghề thủ công như thợ nhuộm, nồi đất, thuộc da, sơn nón… Phố Hiến vào năm 1688 đã có tới 2000 nóc nhà, các thuyền buôn đậu san sát ngoài bến, xứng với một thương cảng, một đầu mối giao lưu quốc tế sầm uất và phồn thịnh.

Khu di tích Phố Hiến là quần thể các công trình kiến trúc nghệ thuật tiêu biểu, mang những dấu ấn riêng, thể hiện những giá trị độc đáo trong hệ thống đô thị cổ Việt Nam và được công nhận là khu Di tích quốc gia đặc biệt vào năm 2014. Trải qua thời gian, hệ thống quần thể di tích lịch sử văn hoá còn hiện hữu và các lễ hội văn hoá truyền thống vẫn được nhân dân gìn giữ, tạo nên những nét văn hóa phong phú, đa dạng, đặc sắc trong quá trình giao lưu tiếp biến văn hóa của dân tộc ta.

Nếu có dịp đến với Hưng Yên, bạn sẽ được thỏa lòng trải nghiệm tại Khu di tích quốc gia đặc biệt Phố Hiến, để được cảm nhận những giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc nghệ thuật phong phú, độc đáo, ghi dấu một thời của "Tiểu Tràng An". Hơn nữa, vẻ đẹp của các công trình trong quần thể di tích Phố Hiến còn là sự kết tinh và giao thoa giữa phong cách kiến trúc thuần Việt, kiến trúc Trung Hoa và kiến trúc theo kiểu phương Tây. Phố Hiến Hưng Yên hôm nay, với những tác động của điều kiện tự nhiên, chính trị, kinh tế, văn hóa và đời sống, điều còn được giữ lại là các công trình kiến trúc gắn với tôn giáo tín ngưỡng.

Đến với Phố Hiến trong dịp Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, du khách được chiêm ngưỡng vẻ đẹp rêu phong, cổ kính của những công trình tôn giáo tín ngưỡng; đồng thời, khách hành hương còn được đắm mình vào không gian văn hóa cổ xưa. Trong những ngày 17/2 - 19/2 (tức 20 - 22 tháng Giêng), sẽ diễn ra Lễ hội Văn hóa dân gian Phố Hiến năm 2025. Tại lễ hội sẽ có nhiều hoạt động phong phú, đặc sắc (rước kiệu, các trò chơi dân gian truyền thống, các hoạt động văn nghệ, thể thao...).
Lễ hội tái hiện lại nếp sống, nếp sinh hoạt văn hoá tín ngưỡng của cư dân Phố Hiến từ xa xưa, cảnh tấp nập “trên bến dưới thuyền”, sự phồn hoa thịnh vượng của Phố Hiến một thời nhằm khôi phục lại những giá trị truyền thống của ông cha từ xa xưa.
Về Phố Hiến, bạn được tận hưởng một không gian thanh bình và yên ả, không bon chen, náo nhiệt. Và bạn sẽ được thưởng thức những đặc sản nức tiếng của vùng đất xứ nhãn: bún thang lươn Phố Hiến, chè sen long nhãn, nhãn lồng,…
Đó là những lý do mà bạn nên lưu lại Phố Hiến để khám phá và trải nghiệm với cuộc sống bình dị của người dân nơi đây.
PV