Công tác dân vận gắn liền với sự ra đời và sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng, là nhiệm vụ chiến lược và phương thức quan trọng bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng, được Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh: “Việc dân vận rất quan trọng. Dân vận kém thì việc gì cũng kém. Dân vận khéo thì việc gì cũng thành công”.

"Dân vận là gì?; Dân vận phải thế nào?"

Đó là hai trong bốn vấn đề cốt tử của công tác dân vận ("Nước ta là nước dân chủ; dân vận là gì?; ai phụ trách dân vận?; dân vận phải thế nào?) được Chủ tịch Hồ Chí Minh nhắc đến trong “Dân vận”- tác phẩm cho đến nay vẫn vẹn nguyên giá trị lý luận và thực tiễn. 

Tác phẩm "Dân vận" của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đăng trên Báo Sự thật số ra ngày 15/10/1949 với bút danh XYZ. Thời điểm tháng 10/1949 khi bài báo ra đời là thời điểm cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đang trong giai đoạn cầm cự, chuẩn bị bước vào những chiến dịch lớn trong cuộc trường kỳ kháng chiến anh dũng của dân tộc. Đây cũng là thời điểm quan trọng chuẩn bị vật chất và tinh thần cho những chiến dịch lớn ở Tây Bắc. Trước tình hình đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết nhiều bài báo đăng trên Báo Sự thật, Báo Cứu quốc, Báo Quân du kích,… để hiệu triệu, kêu gọi toàn dân cứu nước; trong đó, tác phẩm “Dân vận”. 

Ngay mở đầu bài báo, sau khi khẳng định: “Vấn đề Dân vận nói đã nhiều, bàn đã kỹ nhưng vì nhiều địa phương, nhiều cán bộ chưa hiểu thấu, làm chưa đúng, cho nên cần phải nhắc lại”, Bác nêu lên bốn vấn đề lớn, mang tính cốt tử liên quan đến dân vận, đó là: "Nước ta là nước dân chủ; Dân vận là gì?; Ai phụ trách dân vận?; Dân vận phải thế nào?". 

Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “NƯỚC TA LÀ NƯỚC DÂN CHỦ. Bao nhiêu lợi ích đều vì dân. Bao nhiêu quyền hạn đều của dân. Công việc đổi mới, xây dựng là trách nhiệm của dân. Sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc là công việc của dân. Chính quyền từ xã đến Chính phủ trung ương do dân cử ra. Đoàn thể từ Trung ương đến xã do dân tổ chức nên. Nói tóm lại, quyền hành và lực lượng đều ở nơi dân”. 

Trong mục II của tác phẩm “Dân vận là gì?”, Bác lưu ý, “không thể chỉ dùng báo chương, sách vở, mít tinh, khẩu hiệu, truyền đơn, chỉ thị mà đủ. Trước nhất là phải tìm mọi cách giải thích cho mỗi một người dân hiểu rõ ràng: Việc đó là lợi ích cho họ và nhiệm vụ của họ, họ phải hăng hái làm cho kỳ được”.

Trong mục III của tác phẩm “Ai phụ trách dân vận?”, Bác nói đến cán bộ chính quyền trước, vì Đảng ta là Đảng cầm quyền, cán bộ chính quyền có chức năng ra quyết định về chính sách, về nhân lực và thực hiện chính sách ấy. Chính quyền còn có trách nhiệm tạo điều kiện và phối hợp với các tổ chức chính trị-xã hội để làm tốt công tác dân vận. Cùng với cán bộ chính quyền, cán bộ đảng, cán bộ các tổ chức chính trị-xã hội đều phải phụ trách dân vận. Cán bộ thì phải sâu sát, gắn bó với nhân dân, phải gương mẫu trước nhân dân, giúp nhân dân phát triển sản xuất.

Ở nội dung lớn thứ tư, Bác viết về phương pháp làm dân vận - “Dân vận phải thế nào?”. Bác đặt ra yêu cầu đối với đội ngũ cán bộ phụ trách dân vận là phải “óc nghĩ, mắt trông, tai nghe, chân đi, miệng nói, tay làm”. Bác nhắc nhở cán bộ phụ trách dân vận “không chỉ nói suông, chỉ ngồi viết mệnh lệnh” mà phải “thật thà nhúng tay vào việc”.

Kết thúc bài viết, Bác đưa ra một tổng kết vô cùng quan trọng về cả lý luận và thực tiễn: “Lực lượng của dân rất to. Việc dân vận rất quan trọng. Dân vận kém thì việc gì cũng kém. Dân vận khéo thì việc gì cũng thành công”. 

Chỉ bằng gần 600 chữ, với cách đặt câu hỏi và trả lời ngắn gọn, nhưng Bác đã đề cập một cách toàn diện những nguyên lý cơ bản nhất trong công tác dân vận của Đảng. Cho đến nay, tác phẩm “Dân vận” của Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn còn nguyên giá trị trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước; có ý nghĩa to lớn đối với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, giải quyết đúng đắn mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với nhân dân, bảo đảm và củng cố niềm tin của nhân dân với Đảng, phát huy tối đa sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong sự nghiệp cách mạng hiện nay, góp phần hoàn thành xuất sắc các mục tiêu, nhiệm vụ mà Đại hội XII của Đảng đề ra; đồng thời, tạo cơ sở vững chắc trong việc thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ Đại hội XIII của Đảng đề ra.

Chính vì tầm vóc to lớn đó của bài viết, Trung ương Đảng đã lấy ngày 15/10 là Ngày truyền thống công tác dân vận của Đảng và là ngày Dân vận của cả nước.

Tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức dân vận theo tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về “Dân vận” trong tình hình mới