Từ Cách mạng Tháng Tám đến ngày độc lập 2/9/1945 – Dấu ấn lịch sử của dân tộc

Thứ ba - 12/08/2025 16:39

Mùa thu năm 1945, đất nước Việt Nam đã chứng kiến một cuộc chuyển mình vĩ đại, mở ra kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc: Kỷ nguyên độc lập, tự do. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân cả nước đã đồng loạt vùng dậy trong Cách mạng Tháng Tám, đập tan xiềng xích thực dân – phong kiến tồn tại hàng trăm năm, giành lại chính quyền về tay nhân dân. Chỉ trong vòng nửa tháng, một cuộc cách mạng “thần tốc, táo bạo, bất ngờ” đã làm thay đổi vận mệnh của hơn hai mươi triệu đồng bào, đưa dân tộc ta bước sang một trang sử mới, trở thành quốc gia độc lập vào ngày 2 tháng 9 năm 1945.

Nhìn lại bối cảnh lịch sử trước mùa thu năm ấy, đất nước ta đang chìm trong đêm dài nô lệ. Hơn 80 năm dưới ách thống trị của thực dân Pháp và sau đó là phát xít Nhật, nhân dân Việt Nam chịu cảnh lầm than, đói khát, không có quyền sống, quyền tự do, quyền mưu cầu hạnh phúc. Năm 1940, Nhật Bản kéo vào Đông Dương, thực hiện chính sách vơ vét tàn bạo, bóc lột nhân dân đến tận xương tủy. Đỉnh điểm là nạn đói khủng khiếp cuối năm 1944 – đầu năm 1945 đã cướp đi sinh mạng của hơn hai triệu đồng bào. Trong hoàn cảnh đó, phong trào cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng ngày càng dâng cao, lực lượng Việt Minh ngày càng lớn mạnh, làm nòng cốt tập hợp, dẫn dắt quần chúng đứng lên đấu tranh.

Tháng Tám năm 1945, tình hình thế giới và trong nước xuất hiện thời cơ ngàn năm có một. Ngày 8-8-1945, Liên Xô đã tuyên chiến với Nhật Bản. Sáng ngày 9-8-1945, Hồng quân Liên Xô, với lực lượng 1,5 triệu quân (3 phương diện quân), 5500 xe tăng, 3900 máy bay, 2600 phân và ham đội Thái Bình Dương, đã mở cuộc tấn công như vũ bão vào đạo quân Quan Đông của Nhật Bản (gồm 70 vạn quân chủ lực Nhật và hơn 30 vạn quân ngụy của “Mãn Châu Quốc”, Nội Mông, Tuy Viễn…) đóng trải ra trên một trận tuyến kéo dài hơn 4500 km từ Bắc Triều Tiên, Đông – Bắc Trung Quốc tới Nam đảo Xakhalin và quần đảo Curin với việc giao thông, vận chuyển hết sức khó khăn. Ngày 14/8/1945, Nhật hoàng tuyên bố trên đài phát thanh chấp nhận đầu hàng không điều kiện các nước Đồng minh. Ở Việt Nam, chính quyền bù nhìn Trần Trọng Kim rệu rã, mất chỗ dựa. Khoảng trống quyền lực xuất hiện, toàn dân sục sôi khí thế cách mạng. Nhận định thời cơ đã chín muồi, Hội nghị toàn quốc của Đảng (14 – 15/8/1945) và Quốc dân Đại hội Tân Trào (16 – 17/8/1945) đã quyết định phát động tổng khởi nghĩa trong cả nước, thành lập Ủy ban Dân tộc Giải phóng Việt Nam do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Mệnh lệnh khởi nghĩa lập tức truyền đi khắp mọi miền, từ đô thị đến nông thôn, từ miền xuôi đến miền ngược.

Những ngày sau đó, cả dân tộc bước vào một cuộc tổng nổi dậy chưa từng có trong lịch sử. Tại Hà Nội, ngày 19/8/1945, hàng chục vạn quần chúng đã xuống đường, dưới cờ đỏ sao vàng rực rỡ, chiếm các cơ quan đầu não của chính quyền bù nhìn, giành chính quyền về tay nhân dân. Từ đây, làn sóng cách mạng lan rộng như vũ bão. Ngày 23/8, Huế giành chính quyền, chế độ phong kiến hàng nghìn năm sụp đổ. Ngày 25/8, Sài Gòn và Nam Bộ vùng dậy, lật đổ chính quyền thực dân, phong kiến ở miền Nam. Chỉ trong vòng nửa tháng, chính quyền về tay nhân dân trên phạm vi cả nước.

tndl 2 — Tại Hà Nội, ngày 19/8/1945, hàng chục vạn quần chúng đã xuống đường, dưới cờ đỏ sao vàng rực rỡ, chiếm các cơ quan đầu não của chính quyền bù nhìn, giành chính quyền về tay nhân dân.

Ở Hưng Yên và Thái Bình, hai tỉnh đồng bằng châu thổ sông Hồng giàu truyền thống yêu nước, khí thế cách mạng tháng Tám bùng nổ mạnh mẽ. Trong Cách mạng tháng Tám, khi nhận lệnh khởi nghĩa, các đội tự vệ và lực lượng Việt Minh đã phối hợp với quần chúng nhân dân nổi dậy, nhanh chóng tiến vào các trụ sở phủ, huyện, tước vũ khí của địch, bắt giữ tay sai và buộc chúng phải giao nộp con dấu, sổ sách. Tại Hưng Yên, từ thị xã đến các huyện, chính quyền lần lượt thuộc về nhân dân chỉ trong vài ngày. Thái Bình – vùng quê “năm tấn” kiên cường, cũng đồng loạt vùng dậy, cờ đỏ sao vàng tung bay trên khắp làng quê. Những cuộc khởi nghĩa ở đây diễn ra nhanh gọn, ít đổ máu, thể hiện sự chuẩn bị kỹ lưỡng và sức mạnh đoàn kết của toàn dân.

Ngày 2 tháng 9 năm 1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, trước hàng chục vạn đồng bào và sự chứng kiến của cả thế giới, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời đọc Tuyên ngôn Độc lập, trịnh trọng tuyên bố: Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập và sự thật đã thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do độc lập ấy… Lời Tuyên ngôn không chỉ khẳng định chủ quyền thiêng liêng của dân tộc mà còn vang vọng như một bản hùng ca, thức tỉnh tinh thần quật khởi của nhân dân Việt Nam và lay động trái tim hàng triệu người yêu chuộng hòa bình trên thế giới.

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là thắng lợi của đường lối cách mạng giải phóng dân tộc đúng đắn, sáng tạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, kết hợp nhuần nhuyễn sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại. Đây là kết quả của 15 năm đấu tranh gian khổ, bền bỉ kể từ khi Đảng ra đời năm 1930, là sự kết tinh sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân. Thắng lợi này đã đập tan xiềng xích nô lệ hơn 80 năm của thực dân Pháp, lật nhào chế độ phong kiến tồn tại hàng nghìn năm, mở ra con đường mới cho dân tộc, con đường độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.
Từ mùa thu năm 1945, đất nước ta bước sang kỷ nguyên mới: kỷ nguyên nhân dân làm chủ, toàn dân đoàn kết xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tuy nhiên, ngay sau khi giành được độc lập, chính quyền non trẻ phải đối mặt với muôn vàn khó khăn: giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm. Thực dân Pháp quay trở lại xâm lược, các thế lực phản động trong và ngoài nước cấu kết chống phá. Song, với tinh thần Cách mạng Tháng Tám, toàn dân đã đoàn kết một lòng, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, vừa kháng chiến, vừa kiến quốc, bảo vệ nền độc lập non trẻ.

Tám mươi năm đã trôi qua, dấu ấn lịch sử của Cách mạng Tháng Tám và ngày độc lập 2/9 vẫn vẹn nguyên giá trị, trở thành mốc son chói lọi trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Những bài học quý báu từ thắng lợi ấy vẫn còn nguyên tính thời sự: nắm bắt thời cơ, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại. Chính những bài học đó đã, đang và sẽ tiếp tục soi sáng con đường xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới.

tndl 3 — Từ những ngày sục sôi khí thế khởi nghĩa năm 1945 đến một Việt Nam vững vàng trên trường quốc tế hiện nay là cả một chặng đường dài mà cội nguồn sức mạnh chính là khát vọng độc lập, tự do, hạnh phúc của dân tộc.

Hôm nay, trong công cuộc đổi mới, hội nhập và phát triển, tinh thần Cách mạng Tháng Tám vẫn là nguồn cổ vũ to lớn để toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta vượt qua mọi khó khăn, thử thách. Từ những ngày sục sôi khí thế khởi nghĩa năm 1945 đến một Việt Nam vững vàng trên trường quốc tế hiện nay là cả một chặng đường dài mà cội nguồn sức mạnh chính là khát vọng độc lập, tự do, hạnh phúc của dân tộc. Khí phách của những người đã làm nên Cách mạng Tháng Tám sẽ mãi được gìn giữ, truyền lại cho muôn đời con cháu, để mỗi khi tháng Tám về, lòng người Việt Nam lại bồi hồi tự hào, cùng nhau vun đắp một đất nước giàu mạnh, văn minh, sánh vai cùng các cường quốc năm Châu, đúng như mong ước thiêng liêng của Bác Hồ kính yêu.

NLBHY