Làm gì để kiểm soát quyền lực

Thứ tư - 27/01/2021 11:35
Đứng trước Đại hội Đảng 13, hy vọng rằng thể chế quản trị tốt sẽ được thực thi rộng khắp nhằm kiểm soát được quyền lực từ khi hình thành các quyết định quản lý với sự tham gia của dân.

Quyền lực vốn là một yếu tố chủ yếu để dẫn dắt sự tiến bộ cũng như gây nên thảm họa cho nhân loại. Một đất nước hùng mạnh do lãnh đạo quốc gia đó có tầm và có tâm. Một đất nước lụi bại cũng chỉ do lãnh đạo bất tài, vô đức. Ở phạm vi hẹp hơn, một địa phương, một tổ chức hay một gia đình được hưng vượng hay suy yếu cũng phụ thuộc chủ yếu vào tư chất và năng lực của người đứng đầu. 
111
Các đại biểu dự Đại hội Đảng đang diễn ra tại Hà Nội. Ảnh: Phạm Hải

Trong thời phong kiến, sự đam mê quyền lực của các hôn quân được coi như sử dụng quyền lực theo lợi ích vị kỷ. Cũng đam mê lực như vậy, nhưng các bậc minh quân lại sử dụng quyền lực để mang lại lợi ích cho toàn dân.  

Ngày nay, trong thể chế dân chủ, quyền lực khái quát là của dân nhưng rồi dân cũng phải lựa chọn người đại diện cho mình để thực thi quyền lực. Trong một nhiệm kỳ vài năm mà quyền lực được sử dụng một cách tiêu cực thì tai hại cũng đáng kể lắm, có khi vài nhiệm kỳ sau cũng chưa khắc phục được. Vì vậy mà làm gì để quyền lực luôn được người có thẩm quyền sử dụng một cách tích cực là một câu hỏi lớn được đặt ra tự cổ chí kim.

Quyền lực luôn gắn với lợi ích

Quyền lực được thể hiện bằng các quyết định do người nắm quyền lực ban hành. Quyết định đó tác động đến lợi ích của nhiều người khác trong phạm vi ảnh hưởng, có nhóm người được lợi và có nhóm người chịu thiệt. Ví dụ như một quyết định thu hồi đất để giao hoặc cho thuê đất đó cho một nhà đầu tư, nhà đầu tư được lợi vì có đất, những người đang sử dụng đất bị thiệt vì mất đất.

Tương tự, một quyết định giao chi ngân sách nhà nước cho một tổ chức nào đó, tổ chức đó được lợi và toàn dân chịu thiệt. Nếu nhóm được lợi mà làm ra lợi nhiều hơn để bù cho nhóm chịu thiệt thì quyền lực quyết định là có hiệu quả. Ngược lại, khi ngân sách hay đất đai được giao không làm ra lợi ích nhiều hơn, thậm chí biến thành của riêng thì quyền lực đó trở thành suy đồi. 

Quyền lực luôn gắn với lợi ích, vì vậy mà trở thành ham muốn của nhiều người, có người muốn có quyền lực để làm điều tốt cho dân, có người muốn chỉ để cho mình. Ở Việt Nam hiện nay, nhìn từ các vụ án tham nhũng lớn, lợi ích riêng từ các quyết định quản lý thường chỉ gắn với đất đai, tài nguyên khoáng sản và chi ngân sách nhà nước. Nhiều quan chức cấp cao ở trung ương, địa phương đã lâm vào vòng lao lý cũng chỉ vì các lợi ích riêng này từ lạm dụng thẩm quyền.

Ranh giới giữa tích cực và tiêu cực trong sử dụng quyền lực khá mỏng manh. Người nắm giữ quyền lực luôn có cách thức tinh khôn để che đậy ý đồ riêng, tạo được một hệ thống quyền lực thứ cấp thành một nhóm lợi ích riêng khó bị phát hiện. Trong đời sống xã hội, dân gian vẫn khúc khích tán dương về một quy định mẫu “Điều 1: Thủ trưởng là đúng; Điều 2: Trong trường hợp thủ trưởng sai thì áp dụng điều 1”.

Trên thực tế, quyền lực thực sự rất khó kiểm soát, thông thường thì mọi người đều phải chờ đợi kết thúc nhiệm kỳ với hy vọng vào lãnh đạo mới trong nhiệm kỳ mới.

3 nguyên tắc cơ bản để có hệ thống quản trị tốt

Trong nhiệm kỳ Đại hội Đảng khóa 12, vấn đề kiểm soát quyền lực được đặt ra như một trọng tâm trong xây dựng Đảng và đổi mới thể chế quản lý hướng tới cương quyết phòng, chống tham nhũng hiệu quả. Việc đẩy mạnh đấu tranh tự phê bình và phê bình trong Đảng đã nâng cao hiệu quả, loại bỏ những lệch lạc trong thực thi quyền lực, tạo khối thống nhất toàn Đảng, toàn dân như một vũ khí kiểm soát quyền lực.
 

Nhìn tổng thể, trong cơ chế thị trường đầy cám dỗ từ lợi ích, việc kiểm soát quyền lực cần tới những giải pháp mang tính thể chế để đạt hiệu quả cao hơn. Kể từ khi chế độ phong kiến sụp đổ, nhân loại đã có nhiều nghiên cứu về xây dựng thể chế nhằm kiểm soát quyền lực.

Trong thời hiện đại, một lý thuyết về kiểm soát quyền lực mang tên “quản trị” đã được hoàn thiện trong khoảng hơn 20 năm nay và được áp dụng rộng rãi ở mọi quốc gia mong muốn phát triển.

“Quản trị” đặt vấn đề rất giản dị. Quản lý truyền thống dựa trên thẩm quyền quản lý của cán bộ nhà nước trong ban hành các quyết định quản lý luôn biểu hiện theo chiều trên xuống. Cán bộ có thẩm quyền luôn ở thế chủ động hình thành nội dung các quyết định, người dân luôn ở thế bị động phải thực hiện các quyết định, kể cả trường hợp mình chịu thiệt hại vô lý.

Vậy vấn đề được đặt ra là bằng cơ chế nào để các quyết định quản lý phải bảo đảm hiệu suất cao trong mục tiêu công, không gây xung đột lợi ích giữa các bên có lợi ích liên quan.

Điều kiện này có nghĩa là quyết định quản lý phải bảo đảm hiệu suất cao và công bằng về lợi ích. Kết quả thu được: Một hệ thống quản trị tốt cần dựa trên 3 nguyên tắc cơ bản: một là người dân tham gia vào quản lý và giám sát việc thực thi pháp luật; hai là công khai, minh bạch thông tin quản lý để người dân có thể tham gia; và ba là cơ quan quản lý phải chịu trách nhiệm giải trình trước các ý kiến tham gia của dân. Như vậy, lý thuyết quản trị đã tạo chiều tham gia dưới lên để kiểm soát quyền lực quản lý.

Tại Việt Nam, điều 28 của Hiến pháp 2013 đã thể hiện nguyên tắc cơ bản về quyền tham gia quản lý của dân và cơ quan nhà nước có trách nhiệm tạo điều kiện cho dân tham gia. Các luật của nước ta cũng tiếp cận quản trị công không nhất quán với Hiến pháp, mức độ và cách hiểu cũng khác nhau.

Nhìn lại toàn bộ, chỉ có luật Đất đai 2013 có quy định khá đầy đủ về quản trị đất đai tại điều 199 (quyền giám sát trực tiếp của dân) và điều 200 (vận hành hệ thống giám sát và đánh giá về quản trị đất đai).

Việc hình thành 2 điều này là do nỗ lực vận động của Chương trình hậu WTO và hoạt động trợ giúp của Ngân hàng Thế giới. Rất tiếc là 2 điều nói trên vẫn nằm nguyên trên giấy, không hề được thực thi trên thực tế.

Trong hầu hết các luật khác, người dân tham gia giám sát phải thông qua Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, mà Mặt trận lại không tổ chức được nơi nhận ý kiến tham gia của dân và chuyển tới các cơ quan nhà nước thực hiện trách nhiệm giải trình. Cơ chế kiểm soát quyền lực quản lý bằng thể chế quản trị vẫn cần một thời gian nữa để đưa vào cuộc sống thực.

Đứng trước Đại hội Đảng khoá 13, hy vọng rằng thể chế quản trị tốt sẽ được thực thi rộng khắp nhằm kiểm soát được quyền lực từ khi hình thành các quyết định quản lý với sự tham gia của dân. Tham nhũng sẽ bị đẩy lùi, nước ta có thể sảng khoái bước dài tới mục tiêu một nước phát triển.

 

GS.TSKH Đặng Hùng Võ /VietNamnet

Tổng số điểm của bài viết là: 0 trong 0 đánh giá

Click để đánh giá bài viết

  Ý kiến bạn đọc

Những tin mới hơn

Những tin cũ hơn

THƯ VIỆN ẢNH ĐẸP
906029e10ba3d7fd8eb2.jpg 32b8e242c0001c5e4511-1.jpg f774eba794e548bb11f4.jpg 7a0a8baca9ee75b02cff.jpg dcd1d242f0002c5e7511.jpg 23289506b7446b1a3255.jpg 66d134e644a498fac1b5-1.jpg 8a334df96fbbb3e5eaaa.jpg ec1643b261f0bdaee4e1.jpg 75528951ab13774d2e02.jpg 740f0438267afa24a36b.jpg 9e931db13ff3e3adbae2.jpg eef9d3a2f1e02dbe74f1.jpg ac94b8a49de641b818f7.jpg ae0f6bdb499995c7cc88.jpg 895e11f733b5efebb6a4.jpg 27c48a2ea86c74322d7d-1.jpg f7b945c06782bbdce293.jpg 0f6e3f741c36c0689927.jpg c23927250467d8398176.jpg ea6a58024d7f8c21d56e-1-1.jpg 4f0be64af33732696b26-1.jpg b673068913f4d2aa8be5-1.jpg 1d4bb15da420657e3c31-1.jpg 35021b9c0ee1cfbf96f0-1.jpg ffc69024855944071d48-1.jpg 87e8e87cfd013c5f6510-1.jpg f7a58a679f1a5e44070b-1.jpg 5b9e981a8d674c391576-1.jpg dfefc79bd2e613b84af7-1.jpg 02ac9b4b8e364f681627-1.jpg 142989b99cc45d9a04d5-1.jpg fe3d1d75bf087e562719.jpg 94d3461b53669238cb77-1.jpg f38c46ee539392cdcb82-1.jpg 7f5885f9908451da0895-1.jpg e5c4472a52579309ca46-1.jpg 3b20a26fb712764c2f03-1.jpg 0506885d9d205c7e0531-1.jpg 1389b67fa302625c3b13-1.jpg f69297bc83c1429f1bd0-1.jpg 33f61d080875c92b9064-1.jpg e71f3a932feeeeb0b7ff-1.jpg 3b4258344c498d17d458-2-1.jpg aecc18440d39cc679528-1.jpg 01b53b002e7def23b66c-1.jpg 7536f22be75626087f47-1.jpg f87058784d058c5bd514-1.jpg 48dd535d4620877ede31-1.jpg 2799f500528d99d3c09c-1.jpg 0905f0a2572f9c71c53e.jpg 0b4698843f09f457ad18.jpg d5502603818e4ad0139f.jpg c364cdd36a5ea100f84f.jpg 4126eb8e4c03875dde12.jpg 35b9c64f61c2aa9cf3d3.jpg eb2c4421e0ac2bf272bd.jpg cd43fd4859c5929bcbd4-1.jpg a7896047c7ca0c9455db.jpg 370c09e6ae6b65353c7a.jpg 3b96701bd7961cc84587.jpg f369334897c55c9b05d4.jpg d203ce4d69c0a29efbd1.jpg b91ad73673bbb8e5e1aa-1.jpg 520c873d23b0e8eeb1a1.jpg 8f815695f21839466009.jpg d9977394d7191c474508.jpg b94a739fd4121f4c4603.jpg IMG-8015-1.jpg IMG-8020-1.jpg IMG-8014-1.jpg IMG-8021-1.jpg IMG-8007-1.jpg IMG-8017-1.jpg IMG-8018-2.jpg IMG-8016-1.jpg IMG-8013-1.jpg IMG-5512.jpg IMG-5489-1.jpg IMG-5516.jpg IMG-5498.jpg IMG-5504.jpg IMG-5510.jpg IMG-5515.jpg IMG-5497.jpg IMG-5529.jpg IMG-5503.jpg IMG-5509.jpg IMG-5514.jpg IMG-5494.jpg IMG-5518.jpg IMG-5501.jpg IMG-5507.jpg IMG-5513.jpg IMG-5493.jpg IMG-5517.jpg IMG-5500.jpg IMG-5505.jpg TS9-3861-2.jpg TS9-3794-2.jpg
  • Đang truy cập26
  • Hôm nay2,531
  • Tháng hiện tại71,518
  • Tổng lượt truy cập3,041,428
Bạn đã không sử dụng Site, Bấm vào đây để duy trì trạng thái đăng nhập. Thời gian chờ: 60 giây