Giữ lời trong bữa cơm – Giữ lửa cho mái nhà

Thứ sáu - 25/07/2025 15:21

“Ăn không nói, nói không ăn”, câu nhắc quen thuộc của các bà, các mẹ trong mỗi bữa cơm gia đình ngày xưa tưởng như cứng nhắc, cổ lỗ. Nhưng càng trưởng thành, người ta càng nhận ra, đằng sau lời răn tưởng chừng đơn giản ấy là cả một triết lý sống sâu sắc. Đó là cách người Việt từ bao đời gìn giữ hòa khí trong nhà, nuôi dưỡng tình thân và truyền dạy nếp sống văn hóa thông qua thứ nghi lễ giản dị nhưng thiêng liêng nhất: bữa cơm gia đình.

“Ăn không nói” lời răn để lòng người yên

Ở Việt Nam, bữa cơm không chỉ là lúc nạp năng lượng, mà là không gian kết nối các thế hệ, nơi con cái học cách hiếu kính, nơi vợ chồng thấu hiểu, sẻ chia, nơi ông bà cha mẹ dạy con cháu điều hay lẽ phải. Và trong cái không gian tưởng bình dị ấy, lời nói dù chỉ là một câu buột miệng, cũng có thể làm đổ vỡ cả sự ấm êm.

bua com gia dinh that am ap — “Ăn không nói” không có nghĩa là im lặng tuyệt đối, mà là biết nói đúng lúc, đúng chuyện, và biết khi nào nên im lặng.
(Ảnh: Internet)

Một lời chê “canh mặn”, một câu càu nhàu “lại ăn rau luộc” không chỉ khiến người nấu buồn, mà dễ trở thành ngòi nổ cho những cảm xúc bị kìm nén. Vậy nên, người xưa dặn dò con cháu: “Ăn không nói, để cơm ấm, lòng yên”. Đó không phải là cấm đoán, mà là lời nhắc nhở giữ sự trân trọng trong từng bữa ăn, từng giây phút sum vầy.

Giữ mâm cơm là giữ mái ấm

Một bữa cơm gia đình không đơn thuần là việc ăn uống, mà là khoảnh khắc cả nhà cùng ngồi lại, đối diện nhau, lắng nghe nhau, bằng cả lời nói và sự im lặng. Trong sự yên ả ấy, người ta học cách quan sát ánh mắt, thái độ của người thân, cảm nhận từng miếng cơm chan mồ hôi của người nấu, thấu hiểu những vất vả chưa từng nói ra.

Chính vì thế, “ăn không nói” là một lựa chọn để giữ sự tôn trọng cho người đứng bếp. Khi ta lặng lẽ thưởng thức món ăn, đó là lời cảm ơn nhẹ nhàng nhất gửi tới bàn tay đã vun vén bữa cơm. Một câu khen có thể khiến người nấu ấm lòng, nhưng một lời chê có thể khiến họ tổn thương, nhất là khi họ đã dành tất cả tình yêu, sự tâm huyết cho mâm cơm ấy.

Bên cạnh đó, ăn trong yên tĩnh cũng giúp mỗi người tập trung hơn vào việc thưởng thức, trân trọng từng hương vị. Đó là lúc ta rèn luyện sự chánh niệm - điều mà cả Phật giáo và y học hiện đại đều coi trọng: sống trọn vẹn với hiện tại, không để lời nói phá vỡ sự yên bình vốn quý.

Khi im lặng là cách để yêu thương

Gia đình nào cũng từng trải qua những giây phút căng thẳng. Và thường, chính bữa cơm, thay vì là chốn bình an, lại trở thành nơi khơi mào tranh cãi. Một chuyện làm ăn, một lỗi nhỏ trong ngày, một hiểu lầm chưa giải thích… tất cả có thể bùng lên thành mâu thuẫn, chỉ vì không ai chịu nhịn nhau trong khoảnh khắc cần yên lặng nhất.

Có người kể lại rằng, trong một bữa cơm giữa lúc gia đình vướng nợ nần, bố lỡ nhắc tới chuyện tiền nong, mẹ bực mình, con cái im lặng buông bát. Cả nhà ai nấy nặng nề, bữa cơm dở dang. Sau hôm đó, bà nội - người ít lời nhất, nhẹ nhàng nói: Cơm ăn cho no, chứ đừng chan lo ra mâm. Từ ấy, gia đình họ ngầm hiểu với nhau: chuyện gì cũng có lúc, còn mâm cơm là để giữ yên.

“Ăn không nói” sự văn minh trong lựa chọn

Dĩ nhiên, không ai ép cả nhà im phăng phắc như trong thiền viện. Tiếng nói cười, sự hỏi han ấm áp vẫn cần có để bữa ăn thêm thân tình. Nhưng “ăn không nói” không có nghĩa là im lặng tuyệt đối, mà là biết nói đúng lúc, đúng chuyện, và biết khi nào nên im lặng.

Trong một xã hội ngày càng ồn ào, nơi bữa cơm bị gián đoạn bởi tiếng điện thoại, tiếng tivi, bởi thói quen ăn riêng, ăn vội, thì giữ được một bữa cơm đủ đầy, im lặng vừa phải, ấm áp vừa đủ… lại trở thành một điều xa xỉ.

Vì thế, nếu may mắn còn được ngồi bên nhau, hãy cùng ăn trong sự tiết chế, trân trọng và yêu thương. Hãy xem mâm cơm như một chốn an toàn, nơi không có lời cay nghiệt, không có sự chỉ trích, không có tranh cãi. Bởi đôi khi, chỉ cần nhịn một câu, giữ lại một lời, là ta đang giữ cho mái ấm một ngày bình yên.

Giữ nếp nhà

“Ăn không nói”, nghe như một điều nhỏ, nhưng thực chất là một phần trong nền nếp, phép tắc đã ăn sâu vào tâm thức người Việt. Đó là cách cha mẹ dạy con, ông bà dạy cháu. Và cũng là cách mỗi người tự nhắc mình sống có chừng mực, biết khi nào nên lên tiếng và khi nào nên lặng thinh để giữ lấy sự hài hòa.

Giữa thời đại số, văn hóa bàn ăn dường như đang dần mai một. Nhưng chỉ cần mỗi gia đình giữ lại một chút tĩnh lặng trên mâm cơm, một chút nhường nhịn trong lời ăn tiếng nói, thì hạnh phúc sẽ còn được nuôi dưỡng qua từng bữa ăn, từng ngày sống.

“Giữ lời trong bữa cơm – là giữ lửa cho mái nhà”. Một triết lý xưa, vẫn còn nguyên giá trị cho hôm nay.