Trước yêu cầu tăng cường nguồn lực, khơi dậy sức dân, đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới, công tác phòng, chống lãng phí, như đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm chỉ ra trong bài viết mới đây, đang đứng trước những yêu cầu, nhiệm vụ mới rất khẩn trương, cấp bách. Nói về việc chống lãng phí, không thể không nhớ tới những bài học và tấm gương mẫu mực từ Chủ tịch Hồ Chí Minh, người lúc sinh thời đã chỉ mặt đặt tên “Tham ô, lãng phí, quan liêu là một thứ “giặc ở trong lòng” và luôn nêu cao tinh thần gương mẫu về lối sống giản dị và thực hành tiết kiệm.

Lãng phí là một căn bệnh, gây ra rất nhiều tác hại trước mắt và hậu quả lâu dài

Tiết kiệm là một trong những nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng. Theo tư tưởng của Người, tiết kiệm (hay kiệm) được định nghĩa ngắn gọn “là tiết kiệm, không xa xỉ, không hoang phí, không bừa bãi” và cần, kiệm phải là đức tính đầu tiên của người cách mạng, đối lập với nó là lãng phí. Phần mở đầu của cuốn Đường Kách mệnh (1927), Người nhấn mạnh tư cách của người cách mệnh: “Tự mình phải cần, kiệm”. 

Người đặc biệt nhấn mạnh: Lãng phí là một căn bệnh, là tội lỗi với Đảng, với Nhà nước và Nhân dân. Sự lãng phí gây ra rất nhiều tác hại trước mắt và hậu quả lâu dài. 

Năm 1949, trong bài viết: “Thực hành tiết kiệm, chống tham ô, lãng phí, chống bệnh quan liêu”, Người đã chỉ ra một cách cụ thể: Tiết kiệm là gì? Vì sao phải tiết kiệm? Tiết kiệm những gì? Và ai cần phải tiết kiệm? Người khẳng định: “Một dân tộc biết cần, kiệm, biết liêm, là một dân tộc giàu về vật chất, mạnh về tinh thần, là một dân tộc văn minh tiến bộ”.

Cũng trong tư tưởng Hồ Chí Minh, nội hàm chữ “kiệm” rất rộng, bao gồm tiết kiệm của cải vật chất, tiết kiệm thời gian, tiết kiệm sức dân, tiết kiệm nhân tài... Và theo Người: “Tất cả mọi người đều phải tiết kiệm. Trước nhất là các cơ quan, các bộ đội, các xí nghiệp”, bởi “nếu ta khéo tiết kiệm sức người, sức của và thời giờ, thì với sức lao động, tiền tài của nước ta hiện nay, ta có thể tăng gia sản xuất gấp bội mà lực lượng của ta về mọi mặt cùng tăng gấp bội. Đó là một sự thực chắc chắn, chứ không phải lý luận cao xa. Kinh nghiệm của các nước bạn đã tỏ rõ như vậy”.

Tuy nhiên, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng lưu ý: tiết kiệm là “không xa xỉ, không hoang phí, không bữa bãi”. “Tiết kiệm không phải là bủn xỉn, không phải là “xem đồng tiền to bằng cái nống”, “gặp việc đáng làm cũng không làm, đáng tiêu cũng không tiêu; Khi có việc đáng làm, việc lợi ích cho đồng bào, cho Tổ quốc, thì dù bao nhiêu công, tốn bao nhiêu của, cũng vui lòng”. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, tiết kiệm là sử dụng hợp lý và có hiệu quả tiền của, thời gian, công sức lao động, tích trữ thêm vốn cho công cuộc xây dựng và phát triển đất nước, nhằm nâng cao mức sống của nhân dân.

“Tiết kiệm không phải là ép bộ đội, cán bộ và nhân dân nhịn ăn, nhịn mặc. Trái lại, tiết kiệm cốt để giúp vào tăng gia sản xuất, mà tăng gia sản xuất là để dần dần nâng cao mức sống của bộ đội, cán bộ và nhân dân…” - Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh. Người cũng chỉ rõ: “Chúng ta phải chặt chẽ hơn nữa trong việc dùng tiền dành dụm của chúng ta, để tiến nhanh tới cuộc sống no ấm, đầy đủ cho mọi người”. “Nếu mỗi người tiết kiệm một chút, sản xuất một chút, góp lại sẽ thành một số rất to”, “Chớ tưởng tiết kiệm những cái cỏn con như mẩu giấy, ngòi bút là không có ảnh hưởng. Một người như thế, trăm người như thế, vạn người như thế, công quỹ đã bớt được một số tiền đáng kể, lấy ở mồ hôi nước mắt dân nghèo mà ra”- Bác lưu ý.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra 3 nội dung cơ bản của việc tiết kiệm, đó là: Tiết kiệm sức lao động, tiết kiệm thời giờ và tiết kiệm tiền của. Theo Người, thời gian chính là tiền bạc, thậm chí thời gian còn quý hơn tiền bạc. Vì thế, Người luôn nhắc nhở: “Từ Chủ tịch, Chính phủ cho đến người chạy giấy, người quét dọn trong một cơ quan nhỏ, đều là những người ăn lương của dân, làm việc cho dân... Làm việc phải đến đúng giờ, chớ đến trễ, về sớm. Làm cho chóng, cho chu đáo. Phải nhớ rằng: Dân đã lấy tiền mồ hôi nước mắt để trả lương cho ta trong những thì giờ đó. Ai lười biếng tức là lừa gạt dân”.

Tiết kiệm trong tư tưởng Hồ Chí Minh còn là tiết kiệm sức dân, sức lao động. Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, trong xã hội vốn quý nhất là con người. Do đó, “Phải biết quý trọng sức người là vốn quý nhất của ta. Chúng ta cần hết lòng chăm sóc sức khỏe và sử dụng thật hợp lý sức lao động của nhân dân ta”. Tiết kiệm sức dân có nghĩa là phân công lao động hợp lý, tổ chức dây chuyền sản xuất khoa học để mang lại năng suất cao nhất. Tiết kiệm sức dân còn là tiết kiệm xương máu của bộ đội, chiến sỹ và nhân dân.

Lúc sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh còn nhắc cả tới việc tiết kiệm nhân tài, theo đó, tiết kiệm thông qua việc phân công công việc đúng sở trường của từng người và vận động mọi nhân tài ra gánh việc nước.

Chủ tịch Hồ Chí Minh còn vạch ra nguồn gốc, nguyên nhân của việc gây ra bệnh lãng phí, đó là bệnh quan liêu, “hoặc vì lập kế hoạch không chu đáo”, “hoặc tính toán không cẩn thận”, “hoặc vì bệnh hình thức xa xỉ, phô trương”, “hoặc vì thiếu tinh thần bảo vệ của công”.

Về sau này, ngay trong những lời cuối cùng - bản Di chúc, trong danh sách những việc cần làm ngay, làm thường xuyên và phải đạt hiệu quả trong từng công việc, Bác cũng nhấn mạnh đến việc thực hành chống tiết kiệm và lãng phí.
 

Tấm gương sáng mẫu mực về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí