Báo chí: Ngòi bút đấu tranh và xây dựng nền độc lập

Mỗi độ thu về, đất trời lại ngân lên khúc tráng ca của một dân tộc vùng đứng dậy giành lại chủ quyền thiêng liêng. Cách mạng Tháng Tám năm 1945, mốc son chói lọi trong lịch sử dựng nước và giữ nước, không chỉ là thành quả của sức mạnh toàn dân mà còn là kết tinh của tư tưởng, của ánh sáng cách mạng được thắp lên từ những trang báo, từ những ngòi bút tiên phong, từ những người làm báo – chiến sĩ trên mặt trận văn hóa, tư tưởng.

Trải qua 80 năm, từ ngày mùa thu lịch sử ấy vang lên lời tuyên ngôn độc lập tại quảng trường Ba Đình, báo chí cách mạng Việt Nam vẫn giữ vững vai trò là lực lượng xung kích trên mặt trận văn hóa, tư tưởng, là “vũ khí sắc bén” trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước và kiến thiết xã hội chủ nghĩa.

Ngòi bút trong lửa đạn: báo chí thời tiền khởi nghĩa

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công không phải là sự kiện bộc phát mà là kết quả của một quá trình chuẩn bị lâu dài, toàn diện về chính trị, tư tưởng, tổ chức và lực lượng. Trong đó, báo chí giữ vai trò đặc biệt trong việc truyền bá chủ nghĩa Mác – Lênin, con đường cách mạng vô sản, thức tỉnh lòng yêu nước và truyền cảm hứng đấu tranh đến hàng triệu quần chúng nhân dân.
Ngay từ những năm đầu thế kỷ XX, báo chí đã là công cụ hữu hiệu của các nhà cách mạng tiên phong: Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, Nguyễn Ái Quốc… đều sử dụng báo chí như phương tiện truyền bá tư tưởng dân chủ, tự do, độc lập. Đặc biệt, với sự ra đời của báo Thanh Niên ngày 21/6/1925, do đồng chí Nguyễn Ái Quốc sáng lập, báo chí cách mạng Việt Nam chính thức có “đội ngũ” đầu tiên.

Trong những năm tháng đấu tranh chống thực dân, phát xít, những tờ báo bí mật như Tranh đấu, Giải phóng, Tin tức, Cờ giải phóng… ra đời trong điều kiện ngặt nghèo, được in thủ công, phát hành lén lút nhưng lan truyền mạnh mẽ tinh thần đấu tranh đến mọi tầng lớp. Những ngòi bút chiến đấu trong âm thầm, không tên tuổi, nhưng đã góp phần khơi dậy ý chí cách mạng, tổ chức lực lượng, cổ vũ tổng khởi nghĩa.

Chính trong cao trào tiền khởi nghĩa, những dòng tin, bài ngắn gọn, khẩu hiệu cách mạng trên báo chí đã giúp định hướng hành động, kết nối các lực lượng yêu nước và tạo nên sức mạnh đồng lòng khởi nghĩa giành chính quyền. Báo chí, vì thế, chính là “tiếng súng mở màn” cho cuộc cách mạng mùa thu vĩ đại.

Từ ngọn lửa đấu tranh đến ngọn đuốc xây dựng

Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn lộc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Báo chí, ngay sau đó, đã chuyển mình từ ngòi bút đấu tranh sang ngòi bút kiến thiết. Trong điều kiện đất nước vừa thoát khỏi ách nô lệ, đang đối mặt với thù trong, giặc ngoài, báo chí không chỉ phản ánh thông tin mà còn là công cụ tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng và Chính phủ, cổ vũ nhân dân tin tưởng vào chính quyền cách mạng non trẻ.

Trong những năm kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, báo chí một lần nữa trở thành chiến sĩ xung kích nơi tuyến đầu. Những tờ báo như Sự Thật, Cứu quốc, Quân đội Nhân dân, Văn nghệ,… ghi dấu bước trưởng thành mạnh mẽ của báo chí cách mạng. Các nhà báo, nhiều người là chiến sĩ trực tiếp cầm súng, đã sống, chiến đấu, viết và hy sinh giữa chiến trường.

Họ không chỉ phản ánh hiện thực, mà còn xây dựng hình tượng người anh hùng, động viên hậu phương, cổ vũ tiền tuyến, đập tan luận điệu chiến tranh tâm lý của kẻ thù. Ngòi bút trở thành vũ khí tinh thần mạnh mẽ, không kém phần quyết liệt so với súng đạn. Những bài viết của Nguyễn Đình Thi, Tố Hữu, Nguyễn Tuân, Thép Mới… hay những phóng sự chiến trường của Phan Quang, Vũ Duy Thông, Trần Mai Hạnh… mãi là những dấu son trong lịch sử báo chí kháng chiến.

Ngày đất nước thống nhất năm 1975, báo chí bước vào giai đoạn mới: góp phần kiến tạo xã hội, đồng hành cùng dân tộc trong công cuộc đổi mới và hội nhập. Từ Đại hội VI của Đảng năm 1986, khi công cuộc đổi mới được khởi xướng, báo chí trở thành diễn đàn dân chủ rộng mở, là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân.

Sự bùng nổ về số lượng và loại hình báo chí trong giai đoạn này đánh dấu bước phát triển vượt bậc. Báo in, phát thanh, truyền hình, rồi đến báo điện tử, mạng xã hội… đã mở ra không gian truyền thông đa chiều, đa dạng. Ngòi bút của người làm báo giờ đây không chỉ là công cụ tuyên truyền, mà còn mang trọng trách giám sát xã hội, phản biện chính sách, phát hiện những điển hình tiên tiến, đồng hành cùng nhân dân trong từng bước chuyển mình của đất nước.

Nhiều loạt bài điều tra, phóng sự xã hội đã góp phần đấu tranh chống tiêu cực, tham nhũng, bảo vệ lợi ích chính đáng của người dân, khơi dậy khát vọng phát triển. Trong các phong trào như: Người tốt việc tốt; Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa; Dân vận khéo… báo chí đã phát huy vai trò dẫn dắt dư luận, lan tỏa những giá trị tốt đẹp trong xã hội.

Bước vào kỷ nguyên số, khi công nghệ truyền thông phát triển như vũ bão, báo chí Việt Nam đứng trước nhiều thách thức: cạnh tranh thông tin, tin giả, mạng xã hội chi phối nhận thức, sự phân hóa về thị hiếu… Nhưng dù hình thức có thay đổi, sứ mệnh của báo chí vẫn không đổi: là tiếng nói của Đảng, Nhà nước và nhân dân; là công cụ đắc lực để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, chống lại các thế lực thù địch và bảo vệ chủ quyền quốc gia.

Trong không khí kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công, nhìn lại chặng đường đã qua, có thể thấy: báo chí cách mạng không chỉ là chứng nhân của lịch sử, mà còn là lực lượng góp phần viết nên lịch sử. Đội ngũ người làm báo hôm nay, dù là phóng viên hiện trường, biên tập viên truyền hình, người viết báo điện tử hay những nhà báo công nghệ 4.0… đều đang tiếp nối sứ mệnh cao cả của những ngòi bút từng viết dưới ánh đèn dầu, từng in trong hang núi, từng đi qua chiến hào khói lửa.

Khơi dậy khát vọng: ngòi bút của thời đại mới

Trong bối cảnh Đảng ta đang triển khai đồng bộ các chủ trương lớn về phát triển đất nước đến năm 2030, tầm nhìn 2045, báo chí phải thực sự trở thành lực lượng đi đầu trong việc khơi dậy khát vọng phát triển, ý chí tự cường và tinh thần đoàn kết toàn dân tộc.

Đây là thời đại của những cơ hội lớn song hành cùng thách thức không nhỏ. Trong làn sóng chuyển đổi số, báo chí phải nắm bắt công nghệ mới, chuyển mình mạnh mẽ về tư duy, tổ chức và kỹ năng. Nhà báo không chỉ là người đưa tin mà phải là người kiến tạo thông tin, dẫn dắt nhận thức và truyền cảm hứng hành động. Mỗi bài viết phải là một “hạt giống của niềm tin”, mỗi sản phẩm báo chí phải là một “hành động yêu nước bằng ngòi bút”.

Từ những người thợ in ở hang Pắc Bó đến các kỹ thuật viên hậu kỳ trong phòng dựng hiện đại, từ những nhà báo chiến sĩ nơi biên cương đến phóng viên điều tra nơi đô thị… tất cả đều đang thắp tiếp ngọn lửa của tờ báo Thanh Niên năm xưa, để báo chí cách mạng mãi là dòng mạch thông tin chính thống, là chỗ dựa của nhân dân và là lực lượng góp phần dựng xây nền độc lập vững bền trong thời đại mới.

Báo chí, ngòi bút đấu tranh và xây dựng nền độc lập, chính là biểu tượng cho sức mạnh mềm của một dân tộc biết đứng lên từ tro tàn, biết khơi nguồn từ tư tưởng và biết viết nên vận mệnh bằng chính ngòi bút của mình. 80 năm kể từ mùa thu lịch sử ấy, báo chí cách mạng Việt Nam, dưới ánh sáng của Đảng, vẫn tiếp tục hành trình đầy khát vọng: hành trình bảo vệ chân lý, xây dựng niềm tin và cùng nhân dân viết tiếp những trang sử vàng của Tổ quốc.