Trong các cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc, lớp lớp thanh niên xung phong (TNXP) vào chiến trường, trực tiếp làm các nhiệm vụ mở đường, tháo gỡ bom, mìn, vận chuyển vũ khí, cứu thương và nhiều người tham gia thực hiện nhiệm vụ quốc tế giúp nước bạn Lào, Campuchia… Đất nước hoà bình, trở về với cuộc sống đời thường, nhiều TNXP mong Nhà nước có hình thức ghi nhận, động viên phù hợp.
Khi biết thông tin Nhà nước có một danh hiệu chính thức ghi nhận đóng góp của TNXP, ông Đỗ Quang Viện, Chủ tịch Hội cựu TNXP huyện Tiên Lữ rất vui. Ông Đỗ Quang Viện cho biết: Tôi và các cựu TNXP, thân nhân của cựu TNXP rất vui. Hội Cựu TNXP huyện đã hướng dẫn hội viên lập hồ sơ, rất mong các cơ quan chức năng triển khai việc tiếp nhận, đề nghị cấp có thẩm quyền xét tặng ngay trong năm 2024.
Ngay khi Nghị định số 28/2024/NĐ-CP ngày 6/3/2024 của Chính phủ quy định chi tiết trình tự, thủ tục xét tặng, truy tặng Huy chương TNXP vẻ vang và việc khen thưởng tổng kết thành tích kháng chiến (Nghị định số 28) có hiệu lực, ngày 17/5/2024, UBND tỉnh ban hành Công văn số 1307/UBND-NC về việc triển khai Nghị định số 28. Theo đó, UBND tỉnh giao Sở Nội vụ hướng dẫn các cơ quan, đơn vị, địa phương trong tỉnh thực hiện đề nghị tặng, truy tặng Huy chương TNXP vẻ vang; chủ trì, phối hợp với Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, Hội Cựu TNXP tỉnh tiếp nhận hồ sơ, thẩm định, hoàn chỉnh các thủ tục, tham mưu họp Hội đồng Thi đua - Khen thưởng tỉnh xem xét, đề nghị Chủ tịch UBND tỉnh các trường hợp đủ điều kiện, tiêu chuẩn trình Thủ tướng Chính phủ xét, trình Chủ tịch nước tặng, truy tặng Huy chương TNXP vẻ vang bảo đảm theo quy định; tiếp tục thực hiện việc xét duyệt, thẩm định hồ sơ thành tích tham gia trong các cuộc kháng chiến đối với các trường hợp đủ điều kiện, tiêu chuẩn, bảo đảm các quy định tại các văn bản và hệ thống pháp luật về khen thưởng thành tích tham gia kháng chiến còn hiệu lực thi hành. Sở Lao động - Thương binh và Xã hội thực hiện việc xác nhận hồ sơ đối với tổ chức và cá nhân thuộc thẩm quyền quản lý theo quy định như: Hồ sơ liệt sĩ, hồ sơ hưởng chế độ ưu đãi của TNXP đã hoàn thành nhiệm vụ trong các cuộc kháng chiến, làm nhiệm vụ quốc tế, bảo vệ Tổ quốc. Thời gian xét duyệt hồ sơ đề nghị tặng, truy tặng Huy chương TNXP vẻ vang vào 2 đợt trong năm. Đợt 1: Dịp kỷ niệm ngày truyền thống lực lượng TNXP (15/7); đợt 2: Dịp kỷ niệm ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22/12).
Trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ xâm lược, chiến tranh bảo vệ biên giới, giúp bạn Lào, Campuchia; khắc phục hậu quả chiến tranh xây dựng kinh tế sau năm 1975, toàn tỉnh có hàng chục nghìn người tham gia lực lượng TNXP, hiện nay, Hội cựu TNXP tỉnh có trên 8,5 nghìn hội viên. Đi qua chiến tranh, những cựu TNXP đã trải qua nhiều gian khổ, hy sinh. Phần đông trong số đó sau khi hoàn thành nhiệm vụ, trở về địa phương đã quá tuổi thanh niên, khó khăn trong việc học tập, phát triển sự nghiệp; không ít nữ TNXP khi hoàn thành nhiệm vụ trở về không lập gia đình, sống độc thân. Cống hiến, hy sinh là vậy, nhưng số TNXP được khen thưởng rất ít.
Theo Nghị định số 28, đối tượng, tiêu chuẩn xét tặng, truy tặng Huy chương TNXP vẻ vang và việc khen thưởng tổng kết thành tích kháng chiến là TNXP có thành tích trong các cuộc kháng chiến, bảo vệ Tổ quốc, hoàn thành nhiệm vụ, có thời gian tại ngũ từ đủ 24 tháng trở lên; TNXP hy sinh khi làm nhiệm vụ trong các cuộc kháng chiến, bảo vệ Tổ quốc, đã được công nhận liệt sĩ. Mốc thời gian để tính khen thưởng: Thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp từ ngày 15/7/1950 đến ngày 20/7/1954. Thời kỳ kháng chiến chống đế quốc Mỹ từ ngày 21/7/1954 đến ngày 30/4/1975; làm nhiệm vụ giúp nước bạn Lào từ tháng 5/1972 đến tháng 12/1975. Thời kỳ bảo vệ Tổ quốc, gồm: Chiến tranh biên giới Tây Nam từ tháng 5/1975 đến ngày 7/1/1979; chiến tranh biên giới phía Bắc từ tháng 2/1979 đến ngày 31/12/1988; làm nhiệm vụ giúp nước bạn Lào từ tháng 5/1975 đến ngày 31/12/1988; làm nhiệm vụ quốc tế ở nước bạn Campuchia từ tháng 1/1979 đến ngày 31/8/1989; truy quét Ful-rô từ tháng 5/1975 đến tháng 12/1992.
Nhằm đẩy nhanh tiến độ thực hiện Nghị định số 28 của Chính phủ, ngày 18/6/2024, Sở Nội vụ đã ban hành Hướng dẫn số 52/HD-SNV về việc xét tặng, truy tặng Huy chương TNXP vẻ vang và việc khen thưởng tổng kết thành tích kháng chiến. Theo đó, sau khi TNXP hoặc thân nhân TNXP hoàn thiện hồ sơ theo quy định, UBND xã cấp xã có trách nhiệm tiếp nhận, tổng hợp, đăng công khai trên các phương tiện truyền thông hoặc trên trang thông tin điện tử của UBND cấp xã; tổng hợp ý kiến đóng góp của các tổ chức, cá nhân về danh sách đề nghị xét tặng, truy tặng Huy chương TNXP vẻ vang; phối hợp với Ban Liên lạc Hội Cựu TNXP cùng cấp (nếu có) thẩm định hồ sơ hoặc tổ chức xác minh đối với trường hợp có thành tích chưa rõ ràng, có đơn thư khiếu nại, tố cáo hoặc nghi ngờ hồ sơ bị làm giả; tổ chức họp Hội đồng Thi đua - Khen thưởng cấp xã để xem xét, tham mưu Chủ tịch UBND xã các trường hợp đủ điều kiện, tiêu chuẩn đề nghị tặng, truy tặng Huy chương TNXP vẻ vang trình Chủ tịch UBND cấp huyện. UBND cấp huyện tổng hợp hồ sơ, thẩm định, xác minh và gửi Sở Nội vụ tổng hợp, thẩm định và trình Chủ tịch UBND cấp tỉnh danh sách các trường hợp đủ điều kiện, tiêu chuẩn để trình Thủ tướng Chính phủ. Thời gian UBND cấp huyện trình hồ sơ lên UBND tỉnh (hồ sơ gửi qua Sở Nội vụ) đợt 1 trước ngày 15/6; đợt 2 trước ngày 15/11 hằng năm. Năm 2024, hồ sơ đề nghị xét tặng, truy tặng Huy chương TNXP vẻ vang gửi về Sở Nội vụ trước ngày 15/11/2024 để kịp thời thẩm định, trình cấp có thẩm quyền xét khen thưởng đợt 2.
Ước nguyện của các cựu TNXP là được nhận tấm huy chương của Nhà nước tặng, ghi nhận những cống hiến, hy sinh của họ cho quê hương, đất nước. Nhiều cựu TNXP nay đã tuổi cao, sức yếu, nhất là những cựu TNXP thời kỳ kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ. Hy vọng, quá trình lập hồ sơ và xét tặng huy chương được nhanh chóng, chính xác để tấm Huy chương TNXP vẻ vang trao đến các cựu TNXP kịp thời.