Kỳ vọng Chính phủ mới: Tạo đột phá, đưa đất nước phát triển bền vững

Hôm nay, theo dự kiến, tân Chủ tịch nước và tân Thủ tướng Chính phủ sẽ tuyên thệ nhậm chức. Rất nhiều gửi gắm đã được nêu ra với tân Thủ tướng và bộ máy Chính phủ, đó là phải tạo đột phá đưa đất nước phát triển nhanh hơn nhưng phải bền vững.

Kinh tế số và củng cố hệ thống tài chính

Kỳ vọng Chính phủ mới tập trung vào 3 nhiệm vụ trọng tâm: đổi mới thể chế, kinh tế số và củng cố hệ thống tài chính, TS Vương Quân Hoàng nói:

- Trọng tâm thứ nhất, Chính phủ cần kiên trì thực hiện đổi mới hệ thống thể chế, cải cách hành chính và nâng cao hiệu lực quản lý bộ máy. Tăng cường hiệu năng bộ máy giúp giảm chi phí dân sinh, giảm tổn thất kinh tế do "ma sát" hệ thống với thị trường, tăng cơ hội tích lũy sức vóc kinh tế.

Theo các con số chính thức, mặc dù trong giai đoạn 2017-2021, biên chế công chức đã giảm 11,5% xuống hơn 247.000, con số này vẫn khiêm tốn và sẽ tiếp tục được Chính phủ cải thiện.

Chỉ tính riêng ngành tài chính, theo báo cáo của Bộ Tài chính, kết quả sắp xếp bộ máy, tinh giản biên chế 2 năm 2019-2020 đã góp phần tiết kiệm cho ngân sách được khoảng 3.000 tỉ đồng.

Tuy vậy, những lợi ích bằng số nêu trên chỉ là phần nổi. Lợi ích sâu rễ bền gốc mới thực sự quan trọng.

Đó là gia tăng độ tin cậy với hệ thống giúp làm giảm chi phí giao dịch toàn xã hội. Một giao dịch nhỏ nếu cần tới 10 tờ giấy hành chính chỉ để đảm bảo tính hợp lệ, sẽ gây ra tổn thất kinh tế rất lớn, vì hệ thống kinh tế vĩ mô bao gồm hàng trăm triệu giao dịch như vậy.

"Vương Quân Hoàng là tiến sĩ kinh tế, Đại học Tổng hợp Bruxelles, Bỉ. Ông có nhiều công trình nghiên cứu được công bố quốc tế mỗi năm; là thành viên Hội đồng Kinh tế học, quỹ Phát triển khoa học và công nghệ quốc gia; giám đốc Trung tâm nghiên cứu KHXH liên ngành Trường ĐH Phenikaa (Hà Nội)

Thứ hai, thực thi để thể chế hóa mục tiêu nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, theo nghĩa bộ máy phục vụ, có chuẩn mực bao quát là đáp ứng nhu cầu xã hội. Lúc này, nhà nước "của dân - do dân - vì dân" không còn là khẩu hiệu, mà là tiêu chuẩn bắt buộc của hành động.

Thứ ba, Chính phủ cũng minh chứng được trước nhân dân về tính hợp lý phân công ở thượng tầng bộ máy quản lý: lãnh đạo tầm nhìn và thực thi chức năng kinh tế - xã hội.

Trọng tâm thứ 2, Chính phủ xây dựng nền tảng kinh tế tri thức trong thời đại số, tiền đề cho các mũi đột phá kinh tế. Một nền kinh tế tri thức sẽ có tính cạnh tranh, phát huy năng lực tư duy sáng tạo từ hộ gia đình đến các tập đoàn kinh tế tầm quốc gia.

Nền tảng tri thức số ngày càng có tác động sâu rộng. Tôi có tham gia một số dự án, hãy nghĩ về nhiều ký lô giấy tờ, kèm theo hàng chục giờ công để lấy chữ ký và đóng dấu, chỉ để đáp ứng thủ tục một phần nhỏ của đề tài nghiên cứu, giữa kỷ nguyên 4.0, sẽ thấy sự tương phản đó rất đắt đỏ.

Trọng tâm thứ 3, củng cố sức chịu tải và năng lực thích nghi của hệ thống tài chính quốc gia. Điều này tưởng rất quen thuộc nhưng lại luôn là thách thức. Trong lịch sử đổi mới kinh tế VN, vấn nạn lạm phát 2-3 chữ số luôn lởn vởn đe dọa sự ổn định vĩ mô.

Nhiều bệnh trạng nền kinh tế đều có dấu vết của lạm phát. Hậu quả dai dẳng là hiệu ứng giá gắn với lãi suất ngân hàng cho vay. Ngay cả khi lạm phát xuống dưới 4%/năm, nền kinh tế vẫn phải gánh lãi suất cao.

Chính sách phải bảo đảm lợi ích đầu tư

* Chúng ta mong muốn làm nhiều, như đầu tư hạ tầng, giao thông, điện… nhưng nguồn lực có hạn. Vậy làm thế nào để tháo gỡ những điểm nghẽn này và thu hút nguồn lực lớn từ bên ngoài nhà nước?

- Theo Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), VN chi khoảng 5,7% GDP cho xây dựng cơ sở hạ tầng - mức cao nhất trong khu vực Đông Nam Á và gần như gấp đôi chi tiêu trung bình toàn cầu. Tuy nhiên, kỷ luật và hiệu quả chi tiêu công bị thách thức, khi chỉ hơn 20% đại lộ quốc gia được hoàn thiện, và đường cao tốc nối Bắc - Nam sẽ cần đầu tư 14 tỉ USD giai đoạn 2021-2030.

Ước lượng của Ngân hàng Thế giới cho thấy nhu cầu đầu tư cho hạ tầng mỗi năm lên tới 25 tỉ USD, trong đó huy động từ nguồn lực nhà nước chiếm 2/3. Để cân đối giữa chi thường xuyên và đầu tư, Chính phủ cần có cơ chế khuyến khích khối tư nhân tham gia đầu tư, phát triển cơ sở hạ tầng, trên cơ sở hài hòa lợi ích.

Chính sách kinh tế đảm bảo lợi ích đầu tư và cân đối phát triển ngành - vùng sẽ là bài toán lâu dài. Môi trường đầu tư thông thoáng sẽ trợ giúp đắc lực phát triển cơ sở hạ tầng.

Việc phát triển một khuôn khổ toàn diện để quản lý các khoản nợ tiềm tàng cần được ưu tiên và trong trung hạn, phát triển lộ trình đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP) cân đối với quy hoạch tổng thể ngành, nhất là trong lĩnh vực năng lượng và giao thông, sẽ giúp thúc đẩy tiềm năng kinh tế to lớn của VN.

Chính phủ là "bà mối" cho phát kiến

* Ông có hiến kế gì cho Chính phủ nhiệm kỳ tới thúc đẩy mạnh mẽ phong trào khởi nghiệp, khơi thông mọi nguồn lực xã hội cho phát triển đất nước?

- Trong xếp hạng hệ sinh thái khởi nghiệp các quốc gia năm 2020, VN tăng 13 bậc, lên vị trí 59 trên thế giới.

Thể chế hóa năng lực hỗ trợ hệ thống khởi nghiệp liên quan công nghệ và phát kiến kỹ thuật mới đối với Chính phủ hoàn toàn khả thi. Ngày nay khu vực kinh tế dân doanh cũng đã dám dấn thân đầu tư dài hạn, như trường hợp VinGroup, FPT... là điển hình.

Thể chế hóa thành công sẽ giúp đưa nguồn lực này trở thành chiến lược dài hạn, cả công lẫn tư, củng cố ý chí khát vọng vươn lên về công nghệ.

Thực tế cho thấy các tập đoàn kinh tế này đều chủ trương đầu tư cho khoa học cơ bản và công nghệ ở chiều sâu, với khát vọng lớn. Chính phủ không làm thay, không can thiệp nhưng hành lang pháp lý, năng lực hiệu quả điều hành bộ máy và đáp ứng nhu cầu phát triển sẽ biến Chính phủ thành "bà mối" cho những phát kiến có giá trị kinh tế thị trường lớn.

Nghiên cứu mô hình của FED

Dự trữ ngoại hối của VN đang gia tăng, dự báo vượt mức 120 tỉ USD trong năm 2021. Các thị trường hàng hóa tài chính cơ bản cần chấp nhận sự linh hoạt (tức là các dao động giá, tỉ giá tuân theo quy luật cung - cầu) nhưng không khoán trắng cho lực lượng thị trường.

Chức năng kinh tế của Chính phủ tuy không can thiệp thường xuyên nhưng có thể được thực thi khi cần tái lập sự ổn định, hạn chế tổn thất. Như vậy, cần đến chức năng quan trọng của hệ thống tài chính vĩ mô: nghiên cứu - dự báo.

Có thể tham khảo hệ thống điều hành phát đi tín hiệu chính sách tài chính có ảnh hưởng toàn cầu của Cục Dự trữ liên bang Mỹ (FED), thực chất là cơ quan nghiên cứu phục vụ thông tin cho xã hội. Hiệu quả của nó giúp tần suất và mức độ can thiệp của FED được hạn chế ở mức không cản trở tự do kinh tế của xã hội, nhưng vẫn có thể trợ lực kịp thời.

Khát vọng của quốc gia 100 triệu dân

Trong khát vọng vươn lên của đất nước, như Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định tại kỳ Đại hội Đảng XIII, sự đoàn kết của đất nước 100 triệu dân, với sản lượng quy đổi ngang giá sức mua 1.000 tỉ USD, thị trường chứng khoán giao dịch xấp xỉ 1 tỉ USD/ngày, rất quan trọng.

Sự đồng tâm hiệp lực, với ý chí phấn đấu, mong muốn nâng tầm phát triển, sẽ xoay quanh năng lực tổ chức, hiệu quả điều hành của bộ máy Chính phủ mới.

Thách thức rất nhiều và có cả những vấn đề tồn đọng dai dẳng, nhưng Chính phủ mới và người đứng đầu Chính phủ được nhân dân trao gửi niềm tin. Niềm tin ấy có căn cứ từ những bài học lịch sử nền kinh tế - xã hội VN đã trải qua sau 35 năm đổi mới, từ triết lý và sức vóc phát triển, từ nền tảng đạo đức và chuyên môn, ý chí theo đuổi mục tiêu chiến lược của bộ máy.

Với sự đoàn kết và phối hợp nhịp nhàng của hệ thống chính trị, ủng hộ và giám sát của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quốc hội, chúng ta đặt niềm tin không gì có thể cản được bước tiến của đất nước, trong đó có việc hoàn thành các mục tiêu kinh tế - xã hội chiến lược của Chính phủ mới.

Đối thoại với người khởi nghiệp

Trong ASEAN, theo ESP Capital và Cento Ventures, VN vươn lên thứ 3 về tốc độ tăng trưởng của hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo, sau Indonesia và Singapore. Lượng vốn đầu tư mạo hiểm năm 2020 chiếm 17% tổng đầu tư trong khu vực (5% năm 2018).

Tổng giá trị 56 thương vụ đầu tư vào startup VN đạt giá trị 290,43 triệu USD, trải rộng ở một số lĩnh vực tiềm năng cao như công nghệ tài chính, thương mại điện tử và quản trị nguồn nhân lực.

Bên cạnh việc hỗ trợ về chính sách giúp người khởi nghiệp tiếp cận vốn và các hình thức gọi vốn công nghệ, Chính phủ cần thúc đẩy cách hiểu đúng đắn về khởi nghiệp. Quá trình truyền thông - đối thoại với khu vực khởi nghiệp nên trở thành một nghị sự riêng, thậm chí hệ thống bao gồm cả chính sách, hệ thống hỗ trợ và hệ thống thông tin hai chiều để đánh giá kết quả công việc, cũng như các tồn tại cần giải quyết.

Đại biểu Hoàng Văn Cường (ủy viên Ủy ban Tài chính - ngân sách Quốc hội):

Phát triển bằng khoa học, công nghệ
 

Chính phủ mới sẽ gặp thách thức ngay trước mắt mà cả thế giới đang gặp phải, đó là việc chúng ta vừa phải mở cửa để phát triển kinh tế song vẫn phải kiểm soát thật tốt dịch bệnh. Bên cạnh đó, chúng ta phải tiếp tục hỗ trợ các DN, các nhà đầu tư vì họ đã quá khó khăn trong đại dịch.

Trải qua hơn một năm trời chúng ta đã thực hiện các gói hỗ trợ nhưng VN vẫn cần tiếp tục có các biện pháp hỗ trợ như thế. Về mặt ngân sách, chúng ta cần tiết giảm để tránh gánh nặng bội chi ngân sách, không quá lạm thu khiến ảnh hưởng đến sự hồi phục của DN. Đó là bài toán đặt ra cho Chính phủ phải giải quyết một cách hài hòa.

Cơ hội để chúng ta hội nhập vào thị trường thế giới rất lớn, nhưng cơ hội này không chỉ riêng VN mà cả với các nước khác. Nếu chúng ta không có sự thay đổi đột phá một cách quyết liệt, mang tính sống còn về khoa học, công nghệ và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thì chúng ta không thể đứng vững trước chuỗi giá trị.

Nếu không làm chủ được, chúng ta vẫn mãi nằm lẹt đẹt ở phân khúc sản xuất giá trị thấp, chúng ta lại phải đi sau.

Đây là giai đoạn cực kỳ quan trọng để Chính phủ đặt ra sự bứt phá về ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ để chuyển nền sản xuất của chúng ta đi đầu trong các chuỗi giá trị này.

Đại biểu Trần Anh Tuấn (phó giám đốc Sở Kế hoạch và đầu tư TP.HCM):

Nâng cao hiệu quả đầu tư công

Chính phủ mới cần lưu ý về hiệu quả đầu tư, đặc biệt đầu tư công. Có thể thấy tổng vốn đầu tư xã hội giai đoạn qua đã có sự chuyển dịch, vốn đầu tư khu vực ngoài nhà nước tăng từ 38,3% lên 45,6% vào 2020.

Vốn ngân sách được sử dụng như là vốn "mồi" để huy động mạnh mẽ nguồn lực bên ngoài song hiệu quả đầu tư chưa thật sự mang lại kỳ vọng; chất lượng thể chế quản lý đầu tư công còn nhiều bất cập, chưa phù hợp với thông lệ quốc tế.

Do đó, nhiệm kỳ này Chính phủ cần khắc phục được những khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện dự án đầu tư, đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án, nâng cao hiệu quả đầu tư công cũng như hiệu quả đầu tư toàn xã hội.

Chúng ta thu hút mạnh FDI, nhưng khu vực có vốn nước ngoài lại hoạt động chủ yếu ở khâu lắp ráp, nhập linh kiện có giá trị gia tăng trong nước tương đối thấp, chưa tạo động lực lan tỏa cho khu vực trong nước phát triển nên chưa thể có sự đột phá về nâng cao năng suất lao động.

Vì thế, cần có các giải pháp ứng dụng khoa học công nghệ, cơ cấu lại lực lượng lao động để tạo động lực cho sự phát triển năng suất lao động cho nền kinh tế.

NGỌC HIỂN - TIẾN LONG ghi

Trưởng bản Sa Ná NGÂN VĂN THÊU:

Mong Thủ tướng gần dân

Người dân bản Sa Ná (xã biên giới Na Mèo, Quan Sơn, Thanh Hóa - NV) vẫn nhớ ông Phạm Minh Chính, trưởng Ban Tổ chức trung ương, vì đã đến tận nơi giúp đỡ dân bản sau trận lũ dữ năm 2019.

Nếu ông Chính được Quốc hội tín nhiệm bầu làm thủ tướng, chúng tôi rất mong ông luôn gần gũi nhân dân, đặc biệt là quan tâm và có chính sách phát triển vùng đồng bào dân tộc, vùng sâu vùng xa còn khó khăn lắm.

Ông Trần Ngọc Lương (phường Phú Thọ, TP Thủ Dầu Một, Bình Dương):

Đề nghị quan tâm giao thông kết nối vùng

Tôi mong muốn Chính phủ nhiệm kỳ tới quan tâm mạnh mẽ hơn nữa tới hạ tầng giao thông, đặc biệt là các dự án giao thông kết nối vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.

Có một thực tế mà dư luận nêu nhiều thời gian qua, đó là mặc dù vùng kinh tế trọng điểm phía Nam là "đầu tàu", đóng góp rất lớn cho ngân sách quốc gia nhưng vùng này lại có rất ít đường cao tốc. Ví dụ quốc lộ 13 nối TP.HCM - Bình Dương chỉ mới có phần Bình Dương được mở rộng, còn dự án tại TP.HCM nêu cả chục năm vẫn "giậm chân tại chỗ"...

Nếu được ưu tiên các dự án kết nối, vùng kinh tế này sẽ phát triển hơn nữa, qua đó đóng góp thêm cho cả nước.

BS.CKI Nguyễn Cát Phương Vũ (Bệnh viện Nhi đồng thành phố, TP.HCM):

Giải pháp hiệu quả chống COVID-19

Tôi kỳ vọng Chính phủ mới tiếp tục sẽ có những giải pháp hiệu quả hơn, thành công hơn trong phòng chống COVID-19. Các nhân viên y tế - những người tuyến đầu, rồi sau đó là người dân, sẽ được tiêm vắcxin. Đây là "đòn bẩy" để VN không chỉ là một điểm đến an toàn và thân thiện, sớm phục hồi ngành du lịch mà còn góp phần để phục hồi phát triển kinh tế.

X.MAI - HÀ ĐỒNG ghi

Lê Kiên, Ngọc An, Lê Thanh (thực hiện)
Theo Tuổi trẻ