Phát triển du lịch Hưng Yên: Bài học từ Phố Hiến xưa và hướng tới tương lai

Thứ bảy - 07/06/2025 10:44

Hưng Yên – mảnh đất nằm ven sông Hồng, một phần không thể thiếu của đồng bằng Bắc Bộ, nơi được thiên nhiên ban tặng vẻ đẹp sông nước hiền hòa cùng bề dày truyền thống văn hóa, lịch sử. Trong dòng chảy hơn một nghìn năm của dân tộc, Hưng Yên không chỉ là miền quê lúa trù phú mà còn là vùng đất “địa linh nhân kiệt”, ghi dấu những giai đoạn hưng thịnh và suy tàn, đặc biệt qua hình ảnh Phố Hiến – thương cảng phồn hoa một thời. Từ bài học của Phố Hiến xưa, Hưng Yên hôm nay có thể rút ra những định hướng để bứt phá, trở thành điểm đến du lịch văn hóa – tâm linh – sông nước đầy sức hấp dẫn.

Bài học từ Phố Hiến xưa: Dòng sông – mạch nguồn và ký ức vàng son

Ngược dòng thời gian, chúng ta thấy Phố Hiến cách kinh thành Thăng Long không xa, bên này sông là Phủ Phượng, bên kia sông xứ Sơn Nam hạ là Chi Long. Bên Phượng, bên Long, thông qua đường thủy của các con sông Đáy, sông Hồng, một thời người ta có thể trung chuyển hàng hóa của Thăng Long bách nghệ qua nơi đây tới cộng đồng bốn phương.

Phố Hiến cũng là cửa ngõ án ngữ mọi tuyến giao thương đường sông từ vùng biển đi vào Bắc Bộ để gắn kết thành đô thị sầm uất, trong đó có kinh thành Thăng Long. Tài liệu còn ghi, thế kỷ XVII, XVIII, vua chúa, quan lại và các giai nhân tài tử đã không ít lần đi du hành đường thủy tới phố Hiến vui chơi mua sắm, thưởng ngoạn không khí văn hóa của bốn phương đô hội.

Trong giai đoạn hưng thịnh của mình, các thương nhân người Hoa ở Xích Đằng đã gây dựng các cơ sở buôn bán tại đây rồi mở rộng những mối liên hệ với các cảng như Hội Triều ở Thanh Hoá, Càn Hải và Hội Thống ở Nghệ An. Phố Hiến cũng được kết nối trực tiếp với các tuyến giao thương quốc tế qua biển Đông, như Nhật Bản, Trung Quốc, các nước Đông Nam Á, cũng như với nhiều nước phương Tây như Hà Lan, Anh, Pháp, Ý, Bồ Đào Nha,...

Phố Hiến không chỉ mạnh về kinh tế mà còn là một “vùng đất tâm linh” với hệ thống đền, chùa, miếu mạo phong phú: chùa Hiến, đền Mẫu, đền Thiên Hậu… Đó là nơi tao nhân mặc khách dừng chân thưởng ngoạn, là nơi lưu giữ những giai thoại về sự giao hòa Đông - Tây, tạo nên một “không gian đa văn hóa” đặc sắc. Người Phố Hiến xưa đã biết kết hợp khéo léo yếu tố địa lý, dòng sông và đời sống văn hóa – tín ngưỡng, biến Phố Hiến thành một phần “hồn cốt” của vùng đồng bằng Bắc Bộ.

Song, Phố Hiến không tránh khỏi quy luật thịnh – suy. Khi dòng sông Hồng thay đổi dòng chảy, bến Phố Hiến không còn thuận tiện cho thuyền bè qua lại. Sự dịch chuyển trọng tâm chính trị – kinh tế về phía Nam (Vị Hoàng, Nam Định), cùng với chính sách “bế quan tỏa cảng” của triều Nguyễn, đã khiến Phố Hiến dần lụi tàn. Những thương điếm phương Tây thưa dần, bến cảng vắng bóng thuyền buôn, và Phố Hiến chìm vào quên lãng.

Bài học sâu sắc ở đây là gì? Không chỉ do thiên nhiên thay đổi, mà sự suy tàn ấy còn phản ánh nhận thức, tầm nhìn phát triển chưa gắn bó bền vững với dòng sông – mạch nguồn sự sống. Dòng sông Hồng đã từng “chở” Phố Hiến đến đỉnh cao thương mại – văn hóa và khi con người buông lơi vai trò của nó, đô thị ven sông mất đi sinh khí.

Ngày nay, nhìn lại Phố Hiến, ta thấy rõ: dòng sông không chỉ là “giao thông”, mà còn là “dòng chảy văn hóa” – gắn kết cộng đồng, nuôi dưỡng bản sắc, tạo nên giá trị mềm cho phát triển. Đó cũng là cơ sở quan trọng để Hưng Yên hôm nay khẳng định vai trò của sông Hồng, sông Luộc, sông Bắc Hưng Hải… như những tuyến du lịch đường thủy tiềm năng và nền tảng văn hóa.

Hướng tới tương lai: Khai thác tiềm năng du lịch ven sông, đánh thức “hồn quê” Hưng Yên

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và sự cạnh tranh gay gắt của các điểm đến du lịch, việc tìm lối đi riêng là bài toán sống còn. May mắn thay, Hưng Yên có một “kho báu” di sản mà không phải nơi nào cũng có được: hơn 1.800 di tích lịch sử, trong đó 176 di tích cấp quốc gia; các làng cổ, làng nghề truyền thống như làng Nôm, làng Phù Ủng… cùng những lễ hội đặc trưng của nền văn minh sông Hồng. Tất cả như những “viên ngọc” chờ được mài giũa để tỏa sáng.

111 — Sông Hồng mềm mại bao quanh Phố Hiến hôm nay

Đặc biệt, tuyến sông Hồng - “dòng sông mẹ” - có thể trở thành “xương sống” cho phát triển du lịch ven sông. Dọc theo con sông này, du khách có thể trải nghiệm hành trình “ngược dòng thời gian”, từ Hà Nội đến Phố Hiến, từ hiện đại đến cổ xưa. Những tour du lịch bằng tàu, thuyền sẽ tái hiện khung cảnh giao thương sầm uất xưa, kết hợp tham quan các làng nghề, đền chùa, di tích lịch sử ven sông.

Sông Luộc, sông Bắc Hưng Hải, hệ thống thủy lợi quan trọng, cũng là những tuyến du lịch “xanh”, mang lại trải nghiệm gần gũi với thiên nhiên. Du khách không chỉ được ngắm cảnh sắc làng quê Hưng Yên thanh bình, mà còn được tìm hiểu đời sống sinh hoạt nông thôn, một phần “hồn quê” độc đáo mà du khách đô thị luôn khao khát.

Phát triển du lịch Hưng Yên không thể chỉ dừng ở quảng bá điểm đến. Đó là một chiến lược toàn diện, lâu dài, lấy bảo tồn và phát huy giá trị di sản làm trung tâm, kết hợp hài hòa yếu tố tự nhiên – văn hóa – cộng đồng. Trước hết, cần tiến hành khảo sát, lập hồ sơ chi tiết về các di sản vật thể và phi vật thể trên địa bàn. Từ đó, xây dựng “bản đồ du lịch văn hóa Hưng Yên”, tránh khai thác manh mún, thiếu đồng bộ. Cần quy hoạch tuyến du lịch đường thủy, trong đó, sông Hồng có thể trở thành tuyến “du lịch chủ lực” kết nối Hà Nội – Hưng Yên – Hải Dương. Các tour du lịch đường sông sẽ mang lại trải nghiệm mới lạ, giúp du khách khám phá vẻ đẹp thanh bình của đồng bằng sông Hồng. Song song đó, các tuyến ven sông Luộc, Bắc Hưng Hải… cần được đầu tư, gắn với làng nghề, ẩm thực, lễ hội truyền thống. Đồng thời cần đẩy mạnh cải tạo dòng sông – bảo vệ môi trường. Việc nạo vét, khơi thông dòng chảy không chỉ là yêu cầu sản xuất nông nghiệp mà còn là “hơi thở” của du lịch. Dòng sông sạch đẹp sẽ là không gian trải nghiệm sinh thái, kết nối văn hóa làng xã, tái hiện ký ức Phố Hiến xưa. Ngoài ra, cần xây dựng các bến thuyền, điểm dừng chân ven sông, nhà hàng nổi… nhưng phải hài hòa với cảnh quan, không phá vỡ không gian văn hóa – lịch sử. Hạ tầng “mềm” (nguồn nhân lực, sản phẩm du lịch, dịch vụ chuyên nghiệp) cũng cần được chú trọng. Cuối cùng, cần lưu ý, người dân địa phương là chủ thể của du lịch. Chính họ mới là “hướng dẫn viên sống” kể chuyện làng quê, giữ gìn truyền thống. Phát triển du lịch phải gắn với nâng cao sinh kế, cải thiện chất lượng sống cho cư dân.

Với quyết tâm phát triển du lịch văn hóa trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, gần đây, tỉnh Hưng Yên đã hoàn thành đề án “Xây dựng và phục dựng Phố Hiến cổ” và trình cấp có thẩm quyền phê duyệt. Đề án không chỉ kỳ vọng khôi phục một thương cảng từng vang danh đất Bắc, mà còn là bước đột phá chiến lược để đưa Hưng Yên trở thành điểm đến du lịch văn hóa đặc sắc.

Khi được triển khai, đề án sẽ khơi dậy tiềm năng to lớn của Phố Hiến – mảnh đất hội tụ những giá trị lịch sử, kiến trúc và tín ngưỡng đặc sắc. Đặc biệt, việc phát triển du lịch gắn với khai thác lợi thế của sông Hồng và các tuyến đường thủy sẽ tạo nên sức hấp dẫn mới, tái hiện dòng chảy giao thương sầm uất xưa, biến Phố Hiến trở thành “điểm nhấn” của du lịch ven sông – loại hình đang được du khách ưa chuộng.

Đồng thời, dự án sẽ thúc đẩy bảo tồn và phát huy các giá trị di sản vật thể, phi vật thể – từ đền, chùa, miếu mạo đến các lễ hội truyền thống như ca trù, chèo, hát trống quân. Việc tái hiện không gian văn hóa đa dạng, kết hợp bảo tồn và phát triển, không chỉ nâng cao đời sống người dân mà còn khẳng định vị thế Hưng Yên trên bản đồ du lịch quốc gia và quốc tế.

111 — *Sơ đồ tổ chức phân vùng chức năng của dự án phục dựng Phố Hiến cổ theo đề xuất của doanh nghiệp Xuân Trường (Ảnh trích từ đề án)*

Hưng Yên hôm nay có đủ điều kiện để viết tiếp “bản hùng ca Phố Hiến”, biến các dòng sông và di sản thành sức mạnh mềm – thành lợi thế cạnh tranh trong du lịch. Khi những con thuyền du lịch lại lướt trên sông Hồng, khi Phố Hiến xưa được hồi sinh trong nhịp sống mới, Hưng Yên sẽ không chỉ là điểm đến, mà còn là hành trình tìm về cội nguồn – một vùng đất hội tụ và lan tỏa văn hóa, lịch sử trường tồn.

HD