Chuyển đổi số báo chí: Thành công bắt đầu từ đổi mới tư duy
Thứ năm - 23/10/2025 08:44
Trong lĩnh vực báo chí, yêu cầu chuyển đổi số cũng mang tính tất yếu khách quan. Phát biểu tại Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 – 21/6/2025), Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: Báo chí trong giai đoạn mới phải sáng tạo, đổi mới mạnh mẽ để đồng hành cùng đất nước, đáp ứng nhu cầu công chúng và theo kịp tiến trình chuyển đổi số quốc gia. Đây là định hướng lớn, đồng thời là mệnh lệnh của thực tiễn đặt ra đối với các cơ quan báo chí.
Chuyển đổi số báo chí không đơn thuần là trang bị thiết bị, phần mềm hay chuyển các khâu thủ công sang tự động hóa. Đó mới chỉ là quá trình số hóa. Theo Tiến sĩ Vũ Hải Quang, Phó Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam, chuyển đổi số báo chí phải là sự chuyển đổi toàn diện từ mô hình truyền thống sang mô hình số, ứng dụng Big Data, Cloud, IoT, AI… để đổi mới phương thức sản xuất, quản lý và phân phối nội dung. Đây là bước ngoặt mang tính cách mạng, giúp báo chí đáp ứng nhu cầu công dân số trong xã hội số và nền kinh tế số.
Để hiện thực hóa mục tiêu đó, mỗi cơ quan báo chí cần xây dựng mô hình sản xuất, phân phối tập trung, lấy tòa soạn hội tụ làm hạt nhân. Hội tụ không chỉ về hạ tầng và công nghệ, mà còn ở cơ chế quản trị nội dung và điều hành sản xuất. Thực tiễn cho thấy, khi quy trình sản xuất tin, bài, chương trình được tối ưu hóa, báo chí vừa tiết kiệm chi phí, thời gian, vừa nâng cao chất lượng và tính tương tác với công chúng. Đặc biệt, dữ liệu số còn cho phép tòa soạn nắm bắt xu hướng dư luận, từ đó nâng cao uy tín, sức lan tỏa và vị thế trong xã hội.
Chuyển đổi số chính là hệ thần kinh trung ương, là cầu nối “sống còn” giữa tỉnh và xã; là bộ não dữ liệu để tổng hợp, phân tích, cảnh báo sớm tình hình.
Thực tế tại Báo và Phát thanh, Truyền hình Hưng Yên sau khi hợp nhất 2 tỉnh Hưng Yên – Thái Bình thành tỉnh Hưng Yên mới đã minh chứng rõ điều đó. Cơ quan báo chí tỉnh hiện nay là tổ hợp đa loại hình, gồm: báo in, báo điện tử, phát thanh, truyền hình, vận hành theo phương châm: “Hợp nhất để mạnh hơn, chương trình phải hay và thiết thực hơn”. Bên cạnh các sản phẩm truyền thống, cơ quan đặc biệt chú trọng phát triển báo chí đa phương tiện như infographic, video clip, podcast, gói tin đa nền tảng, báo chí dữ liệu, báo chí tương tác… Đồng thời, chú trọng đào tạo đội ngũ “con người số”: cử phóng viên, biên tập viên đi học tập tại các trung tâm lớn, mời chuyên gia về tập huấn, tổ chức các lớp nội bộ với tinh thần “bình dân học vụ số”, người biết nhiều dạy người biết ít, kỹ thuật viên trực tiếp kèm cặp phóng viên. Chính nhờ sự chuẩn bị này, dù địa bàn rộng hơn, nhưng các tin tức quan trọng từ cơ sở đều được xử lý, phát sóng và xuất bản kịp thời, bảo đảm tính nhanh nhạy và chính xác.
Một câu hỏi được đặt ra ở nhiều diễn đàn báo chí là: chuyển đổi nội dung trước hay hạ tầng trước? Kinh nghiệm thực tiễn cho thấy cả hai phải được tiến hành song song. Công nghệ là công cụ, còn nội dung mới là linh hồn. Điều đó được minh chứng từ chương trình phát thanh tương tác “Kết nối 92,7”. Nếu như trước đây chương trình chỉ phát trong tỉnh qua sóng FM, thì nay, nhờ hạ tầng số và nền tảng mạng xã hội (OTT, TikTok, fanpage, YouTube), chương trình đã vươn ra khắp cả nước và kiều bào ở nước ngoài, trở thành cầu nối quảng bá hình ảnh, đất và người Hưng Yên đến bạn bè xa gần.
Có thể khẳng định, chuyển đổi số báo chí không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là yêu cầu sống còn. Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam - Lê Quốc Minh đã nhấn mạnh: “Thành công trong chuyển đổi số báo chí không chỉ phụ thuộc vào công nghệ, mà trước hết phụ thuộc vào tư duy, từ người đứng đầu cho đến từng phóng viên, biên tập viên trong tòa soạn”. Công nghệ có thể mua, hạ tầng có thể xây, nhưng đổi mới tư duy mới là chìa khóa quyết định.
Trong kỷ nguyên số, báo chí muốn giữ vững vai trò định hướng dư luận, giữ vị trí tiên phong trên mặt trận văn hóa, tư tưởng, thì điều cốt yếu là phải thay đổi tư duy, dám sáng tạo, dám thử nghiệm, dám chấp nhận cạnh tranh để tồn tại và phát triển. Chính đổi mới tư duy sẽ mở ra cánh cửa để báo chí cách mạng Việt Nam vững vàng bước vào thời đại số, đồng hành cùng dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.