Chuyện làng văn nghệ: Chuyện nhà văn Nguyễn Khải sau 30 năm "gặp" lại ông "Chủ tịch huyện"
Thứ năm - 23/09/2021 22:47
Năm 2002 nhà văn Nguyễn Khải 72 tuổi (ông tên là Nguyễn Mạnh Khải, sinh ngày 3-12-1930, tại phố Hàng Nâu, thành phố Nam Định). Ở tuổi ngoài 70, ông mới có dịp về thăm quê ngoại ở Hưng Yên. Ông cho biết cứ ba hoặc năm năm ông lại về thăm quê ngoại một lần. Lần ấy ông về thăm quê ngoại, cũng là nơi ông từng làm y tá công tác ở tỉnh đội Hưng Yên (1946), với bao niềm vui riêng: Khi ông vừa nhận giải thưởng văn học AESAN và giải thưởng Hồ Chí Minh về VHNT đợt 2, năm 2000.
Ngoài ra, còn niềm vui chung nữa là thị xã Hưng Yên- tỉnh lị quê ngoại ông, cũng là nơi ông sinh sống những ngày đầu chập chững cầm bút giờ đã có nhiều đổi thay gấp mười, gấp trăm lần mấy năm trước đây. Chuyến đi này tuy không có chủ trương, nhưng ông thật may mắn là tìm gặp lại người bạn tinh thần của ông- đó là tập truyện: "Chủ tịch huyện". Đây là chuyến thăm cuối cùng về quê ngoại ông, ở phường Hiến Nam, TP Hưng Yên.
Nhà văn Nguyễn Khải đã cho xuất bản trên 30 đầu sách, đủ các thể loại văn học. Cuốn sách "Chủ tịch huyện" ông viết từ những năm 1960. Nhân vật chính trong truyện này là Quang (nguyên mẫu là ông chủ tịch huyện Khoái Châu, Hưng Yên) với phong trào xây dựng hợp tác xã nông nghiệp, điện khí hoá nông thôn. Tác phẩm được Nhà xuất bản Văn Học ấn hành năm 1972. Từ ngày tác phẩm ra đời, do bận bịu nhiều công việc, lại di chuyển nhiều lần chỗ ở, nên nhà văn Nguyễn Khải đã để ông "Chủ tịch huyện" lưu lạc. Do vậy đến nay ông không có trong tay tác phẩm này! Có chăng chỉ còn trong trí nhớ. Ông cũng có ý định đi tìm từ lâu mà chưa có dịp. Ngày 15-12-2002, ông từ thành phố Hồ Chí Minh ra Hà Nội, có ghé thăm quê ngoại (Hiến Nam, thị xã Hưng Yên), ông dành thời gian tới thư viện Hưng Yên. Tại đây, Nguyễn Khảit đã gặp lại ông "Chủ tịch huyện" đang nằm gọn gàng trên giá sách, kí hiệu V21… Ông mừng quá, nhưng khi hỏi cô thủ thư thì được trả lời: "Đây là cuốn độc nhất vô nhị". Ông tỏ ý muốn chuộc, hoặc xin lại nhưng cô thủ thư trả lời: "Cháu không được phép". Nhà văn đành mượn về để đi phô tô.
Biết chuyện đó, ông Nguyễn Văn Thị giám đốc thư viện đã trao đổi với cô thủ thư đồng ý biếu nhà văn cuốn sách đó. Nhưng nhà văn Nguyễn Khải vẫn tỏ ra băn khoăn. Thấy vậy, ông Thị nói: "Bác cứ lấy, tủ sách ở nhà riêng của tôi còn một cuốn nữa, tôi sẽ bổ sung cho thư viện sau mà!".
Cầm "Chủ tịch huyện" trên tay, nhà văn Nguyễn Khải cảm động nói: "Cám ơn các đồng chí đã "bắt giữ" ông "Chủ tịch huyện" tròn 30 năm trao lại cho tôi hôm nay!".
Vậy là ông "Chủ tịch huyện" ấy đã nghiễm nhiên đứng xếp gáy trên giá sách của nhà văn Nguyễn Khải tại thành phố Hồ Chí Minh cùng với các tác phẩm của ông: "Mùa lạc"; "Xung đột"; "Tháng ba ở Tây Nguyên"…
Thật đúng là ở tuổi 72 ông mới "bắt" lại được ông "bạn tinh thần" "Chủ tịch huyện" sau hơn 30 năm lưu lạc. Lòng dạ nhà văn nào còn gì vui hơn. Mà lại "bắt"nó trên quê ngoại Hưng Yên của ông mới thú vị chứ! Ông mất ngày 15/1/2008 tại thành phố Hồ Chí Minh, thọ 78 tuổi.
Lê Hồng Bảo Anh