Những sự kiện văn học quốc tế nổi bật năm 2020

Năm 2020 là một năm đầy biến động và khủng hoảng đối với cả nhân loại vì dịch bệnh Covid; ảnh hưởng rõ rệt nhất đến sức khỏe, tính mạng con người và kinh tế toàn cầu. Các lĩnh vực khác trong đời sống cũng chịu ảnh hưởng, văn học cũng vậy. Đây là một năm khá ảm đạm đối với ngành kinh doanh xuất bản. Một năm mà nhiều giải thưởng bị lùi trao giải, hoãn trao giải hoặc trao giải trực tuyến do dịch bệnh. Đây cũng là năm có nhiều phong trào đấu tranh đòi bình đẳng trong sắc tộc, màu da. Điều tốt là trong năm 2020, vẫn tìm thấy nhiều cái tên xứng đáng cho những giải thưởng uy tín nhất hành tinh và sự xuất hiện của gương mặt mới, tác phẩm mới đầy giá trị, được hưởng ứng.

1. Nhà thơ Mĩ Louise Glück trở thành chủ nhân Nobel Văn học 2020

Điều này đã thắp lên sự hứng khởi, niềm tin cho các nhà thơ không chỉ ở Việt Nam mà còn trên toàn thế giới khi thơ ca vẫn được ghi nhận một cách đầy trân trọng; khi thơ ca vẫn ẩn chứa nguồn sức mạnh lớn và có giá trị cứu rỗi.

Theo đánh giá của Viện Hàn lâm Thụy Điển, Louise Gluck được vinh danh trong giải văn học lớn nhất hành tinh bởi “giọng thơ không thể nhầm lẫn, nét đẹp toát lên từ sự thống khổ, khiến cho sự hiện hữu của mỗi cá nhân trở nên phổ biến".

2. Douglas Stuart giành giải Man Booker 2020 cho tác phẩm lấy cảm hứng từ cuộc đời mình

Tiểu thuyết Shuggie Bain lấy cảm hứng từ chính cuộc đời tác giả, kể về hành trình lớn lên của cậu bé Shuggie dưới sự nuôi dưỡng của bà mẹ nghiện rượu ở Glasgow, Scotland. Stuart viết tiểu thuyết để tưởng nhớ mẹ, người qua đời vì rượu năm ông 16 tuổi. Margaret Busby, Trưởng ban hội đồng trao giải Booker, đánh giá Shuggie Bain "được định sẵn là một tác phẩm kinh điển", và miêu tả sách là "bức chân dung cảm động, nhập tâm và đầy sắc thái của một xã hội gắn bó chặt chẽ, giữa con người và các giá trị trong xã hội". Margaret Busby nói thêm, đây là cuốn sách mang lại nhiều sắc thái cảm xúc tuyệt vời khiến con người ta khó có thể quên được. Nó vừa thân mật, gần gũi nhưng cũng đầy thử thách và lòng trắc ẩn. Và Shuggie cũng là một nhân vật khó quên.

3. Nhà văn Hà lan Lucas Rijneveld trở thành tác giả trẻ nhất đoạt giải Man Booker quốc tế

The Discomfort of Evening của Lucas Rijneveld.

Với The Discomfort of Evening, Lucas Rijneveld, 29 tuổi là người trẻ tuổi nhất đoạt giải trong lịch sử của giải thưởng. Tác phẩm được viết bằng tiếng Hà Lan, xuất bản lần đầu vào tháng 1/2018. Bản tiếng Anh được Michele Hutchison chuyển ngữ xuất bản vào tháng 3/2020. Là một cuốn sách bán chạy nhất ở Hà Lan, The Discomfort of Evening kể về Jas, một cô gái sống trong một gia đình nông dân sùng đạo Cơ đốc giáo, có anh trai chết trong một vụ tai nạn. Chìm trong đau buồn, mất mát, gia đình cô tan vỡ khi cô có những tưởng tượng ngày càng nguy hiểm. "Cuốn sách đặt trong hoàn cảnh thế giới đang trở nên bất ổn và ở thời điểm mất tập trung này, hoàn toàn là “một mầm giống” có thể bắt rễ trong tâm hồn người đọc để chiêm nghiệm cuộc sống", Trưởng Ban giám khảo Man Booker nói.

4. Giải Pulitzer 2020: chống lại những bất công của xã hội

Giải Pulitzer giành cho kịch, nghệ, âm nhạc: Ở hạng mục Tiểu thuyết viễn tưởng năm nay, nhà văn Colson Whitehead đã chiến thắng với tiểu thuyết The Nickel Boys. Câu chuyện được lấy bối cảnh hiện thực những năm 1960 từ một ngôi trường ở Florida, Mĩ. Giám khảo Pulitzer ca ngợi The Nickel Boys là “cuộc thám hiểm giản dị nhưng vô cùng tàn khốc về vấn đề lạm dụng”, đó còn là câu chuyện “mạnh mẽ về sự kiên trì, phẩm giá và sự cứu rỗi của con người”; Hạng mục Tiểu sử hoặc tự truyện được trao cho tác phẩm Sontag: Her Life and Work của Benjamin Moser. Tác giả W.Caleb McDaniel chiến thắnghạng mục Lịch sử với cuốn Sweet Taste of Liberty: A True Story of Slavery and Restitution in America.

Pulitzer dành cho báo chí: tờ The New York Times “càn quét” 3 giải chính Pulitzer năm nay ở hạng mục Điều tra, Bình luận và Tin quốc tế; Nhật báo Anchorage Daily News cùng phối hợp với tổ chức phi chính phủ ProPublica đoạt giải ở thể loại Phục vụ cộng đồng; tờ The Courier-Journal thắng giải Pulitzer ở mục Tin nóng; hãng tin Reuters đoạt giải Pulitzer hạng mục Ảnh tin tức mới nhất.

5. Hai giải thưởng văn học uy tín của Pháp Prix ​​Goncourt và Renaudot 2020

Giải Prix ​​Goncourt đã được trao cho nhà văn Hervé Le Tellier, từng là một nhà toán học và nhà báo khoa học. Cuốn sách của nhà văn có tiêu đề L'anomalie được ông Didier Decoin, Chủ tịch ban giám khảo Prix Goncourt đánh giá "có góc nhìn điện ảnh thực sự", đồng thời bày tỏ hi vọng tác phẩm sẽ được chuyển thể màn ảnh rộng. Giải Văn học Renaudot trao cho nữ nhà văn Marie Hélène Lafon với tiểu thuyết Histoire du fils – (tạm dịch: Chuyện của cậu con trai). Trong tác phẩm này, Marie Hélène Lafon đưa độc giả bước vào thế giới của nhân vật André và muôn vàn bí mật bao quanh một gia đình trong suốt một thế kỉ, từ năm 1908 đến 2008. Trước đó, nhà văn này từng đoạt giải Renaudot vào năm 2001 cho cuốn sách Le soir du chien.

6. Chủ nhân PEN Pinter 2020: Viết là một hành động chính trị...

Tác giả người Jamaica - Linton Kwesi Johnson nhận giải thưởng PEN Pinter 2020 vì những quan điểm chính trị mạnh mẽ và sự quan tâm sâu sắc đến lịch sử. Hơn mười năm trước ông từng phát biểu cho rằng: "Viết là một hành động chính trị và thơ là vũ khí văn hóa..." Nhà thơ Kwesi Johnson nói: “Giải thưởng là sự nuôi dưỡng bản ngã của mỗi nghệ sĩ và đó là điều vinh dự khi được công nhận. Tôi vô cùng vui mừng khi nhận được một giải thưởng tôn vinh Harold Pinter – nhà tư tưởng tự do, một nhà chống đế quốc, nhà văn, nhà viết kịch từng đoạt giải Nobel”.

7. Giải Sách quốc gia Mĩ 2020 ghi nhận cống hiến của các nhà văn da màu

Interior Chinatown của Charles Yu đã xuất sắc giành chiến thắng tại hạng mục Tiểu thuyết tại giải Sách Quốc gia Mĩ; hai cha con Les Payne và Tamara Payne đã được vinh danh với tác phẩm The Dead Are Arising: The Life of Malcolm X tại hạng mục Phi hư cấu; Kacen Callender được trao giải nhất cho hạng mục Văn học thanh, thiếu niên cho cuốn King and the Dragonflies; hạng mục Thơ tôn vinh DMZ Colony của Don Mee Choi và cuối cùng, Tokyo Ueno Station của Yu Miri, do Morgan Giles dịch từ tiếng Nhật giành chiến thắng ở hạng mục Văn học dịch.

8. Giải văn học quốc tế Dublin được trao cho Anna Burns

Anna Burns trở thành nhà văn nữ người Ireland đầu tiên nhận được giải thưởng này trong lịch sử 25 năm qua. Hội đồng giám khảo Giải thưởng Văn học quốc tế Dublin 2020 nhận định: "Vừa gây sợ hãi lại vừa truyền cảm hứng, Milkman (Người giao sữa) có phong cách hoàn toàn riêng biệt. Một câu chuyện hết sức độc đáo về Ireland vào thời kì nhiễu nhương qua trí óc của một cô gái trẻ. Một tác phẩm choáng váng”. Cuốn sách Người giao sữa còn nêu về những vấn đề của ngày hôm nay: Phong trào #MeToo chống nạn quấy rối tình dục. Cuốn sách thể hiện sự phản kháng, can đảm và khao khát được sống trong xã hội hòa bình của con người, đặc biệt là phụ nữ. Trước đó, Milkman cũng mang lại cho Anna Burns giải thưởng Man Booker 2018.

9. Tác giả mắc bệnh tự kỉ đoạt giải của Hiệp hội Hoàng gia Anh

Với cuốn Explaining Humans, tiến sĩ Camilla Pang đã sử dụng những hiểu biết về khoa học để khám phá hành vi phức tạp của con người thông qua lăng kính chứng rối loạn phổ tự kỉ của mình. Cuốn sách đã nhận được giải sách khoa học của Hiệp hội Hoàng gia Vương quốc Anh. Ở tuổi 28, nhà tiến sĩ, nhà khoa học Camilla Pang cũng là nhà văn da màu đầu tiên và trẻ tuổi nhất từng giành giải thưởng này. Giáo sư Anne Osbourn, chủ tịch ban giám khảo đã gọi cuốn sách của cô là “một cuộc điều tra thông minh và quyến rũ về cách chúng ta hiểu hành vi của con người, dựa trên siêu năng lực thần kinh của tác giả".

10. Các giải thưởng văn học quốc tế được trao cho những gương mặt xứng đáng

John le Carré giành giải thưởng Olof Palme vì “đóng góp cho nền dân chủ”, Jack Fairweather giành giải thưởng sách Costa của năm, Murata Sayaka giành giải thưởng Akutagawa cho cuốn Cô nàng cửa hàng tiện ích (tựa Anh Convenient Store Woman); truyện ngắn Grace Jones giúp Irenosen Ojkojie nhận giải thưởng Caine 2020; Với Queenie, nhà văn Carty-Williams nhận giải Cuốn sách của năm – giải thưởng quan trọng nhất của Giải sách nước Anh; Hồi kí của giáo viên người Anh giành giải thưởng Orwell 2020; nhà văn 27 tuổi giành giải Dylan Thomas cho tuyển truyện có tựa Lot (số phận); Giải thưởng văn học Daesan Hàn Quốc…

11. Các tác phẩm mới đáng chú ý

Tiểu thuyết Kim Ji Young, born 1982 được mượn độc nhiều nhất tại Hàn Quốc; tiểu thuyết Hãy để tôi một mình (Tomorrow Leave Me Alone) – hành trình kiếm tìm bản ngã của chính mình; tác phẩm Sex and Lies của Slimani, nhà văn người Pháp gốc Ma Rốc; Cuốn sách cuối cùng trong bộ ba về Thomas Cromwell - The Mirror and the Light của tác giả Lâu đài sói ra mắt và đạt doanh thu khổng lồ; Bắt trẻ đồng xanh bán được 65 triệu bản từng là sách cấm tại Mĩ; tác giả Chạng vạng ra mắt phần mới tên Midnight Sun và doanh số khủng từ cuốn sách; Cựu Tổng thống Mĩ Bill Clinton và nhà văn James Patterson ra mắt cuốn sách The President’s Daughter; JK Rowling ra sách thiếu nhi tên The Ickabog; phát hành cuốn sách mới của Hemingway; Nhà văn đoạt giải Nobel văn học 2017 - Kazuo Ishiguro xuất bản cuốn sách mới Klara and the Sun; Wole Soyinka xuất bản tiểu thuyết sau gần 50 năm đoạt giải Nobel; Những câu chuyện của Tery Pratchett viết thời trẻ sẽ được xuất bản; Beethoven: A Life in Nine – cuốn tiểu sử âm nhạc đầy sức sống; cuốn sách tiểu sử về thiên tài vật lí Stephen Hawking; sách về nhà viết kịch tài ba Stoppard; ra mắt tiền truyện The Great Gatsby; tác giả Bản đồ mây phát hành sách mới Utopia Avenue; sách về Donald Trump; cuốn A Promised Land của cựu Tổng thống Mĩ Obama;...

12. Một số vấn đề đáng quan tâm trong ngành xuất bản và văn học

Bernardine Evaristo, Benjamin Zephaniah và Malorie Blackman.

Sau cái chết của người đàn ông da đen George Floyd trên đường phố Mĩ, một cuộc tổng biểu tình có tên gọi Black Lives Matter diễn ra từ ngày 26/5/2020 rồi phát triển trên 400 thành phố khắp 50 bang của Hoa Kỳ và quốc tế để đòi quyền bình đẳng, quyền con người đối với những người khác màu da sắc tộc. Ngành xuất bản thế giới cũng có nhiều tiếng nói ủng hộ những người dân da màu: thành lập Hội nhà văn da màu; tâm thư của Hội nhà văn da màu kêu gọi thay đổi sâu rộng trong ngành xuất bản; tài năng và đóng góp của nhiều nhà văn da màu được ghi nhận khi họ được vinh danh trong các giải thưởng văn học quốc tế. Từ đó văn học ở nhiều châu lục khác mới được xem xét và nghiên cứu nghiêm túc, chẳng hạn như văn học châu Phi qua các bài viết Xin đừng coi văn học châu Phi là một thể loại hay Văn học châu Phi có bị áp đặt bởi thế giới quan Âu Mĩ?...

Khi dịch bệnh Covid đang hoành hành khắp thế giới, người dân nhiều nước phải chấp hành lệnh cách li. Trong thời gian này họ đọc nhiều cuốn sách hơn, và nhiều cuốn sách liên quan đến dịch bệnh, các cuộc khủng khoảng hay chăm sóc sức khỏe được nhiều người tìm đọc hơn như thông tin các bài viết Khi dịch bệnh bước vào văn học thế giới; Một đơn thuốc cho dịch bệnh; Marus Aurelius đã đóng góp như thế nào cho chủ nghĩa khắc kỉ trong thời đại dịch?; Dịch hạch của Albert Camus;…

Nguồn  VNQĐ