Lại nói về "người hiền trên phố Vạn Phúc"

Thứ bảy - 12/09/2020 11:00
Nhà văn Vũ Tú Nam tên thật là Vũ Tiến Nam, sinh năm 1929 trong một gia đình nhà nho tại Vụ Bản, Nam Định. Trong gia đinh ngoài Vũ Tú Nam còn có hai người anh ruột cũng tài hoa trong giới văn đàn là nhà văn Vũ Ngọc Bình và nhà thơ Vũ Cao. Ông thuộc thế hệ các nhà văn trưởng thành trong Kháng chiến chống Pháp, từng công tác tại Báo Chiến sĩ từ năm 1947. Năm 1950, ông chuyển về công tác tại báo Quân đội nhân dân. Và sau đó trở thành một trong những biên tập viên đầu tiên của tạp chí Văn nghệ Quân đội. Năm 1958, ông chuyển sang công tác tại Báo Văn học của Hội Nhà văn Việt Nam và là một trong những thành viên sáng lập Hội Nhà văn Việt Nam năm 1958. Tiếp đó, ông lần lượt đảm nhận các vị trí công tác: Thư ký tòa soạn Báo Văn học (nay là Báo Văn nghệ), Phó Tổng biên tập Báo Văn nghệ, Giám đốc nhà Nhà xuất bản Tác phẩm mới. Ông được bầu làm Ủy viên Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam từ khóa I đến khóa IV và là Tổng thư ký Hội Nhà văn Việt Nam khóa IV; là đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa IX và nghỉ hưu năm 1994. 

Nhà văn Vũ Tú Nam từng được trao Giải thưởng Nhà nước về văn học và nghệ thuật năm 2001.

111

Do tuổi cao sức yếu, nhà văn Vũ Tú Nam đã qua đời tại Hà Nội vào hồi 10 giờ 15 phút ngày 9/9/2020, hưởng thọ 92 tuổi. Lễ viếng nhà văn Vũ Tú Nam sẽ diễn ra lúc 7 giờ 30 phút ngày 12/9 tại Nhà tang lễ Quốc gia số 5 Trần Thánh Tông (Hà Nội). Lễ truy điệu và đưa tang tổ chức vào 8 giờ 45 cùng ngày; an táng tại nghĩa trang quê nhà ở huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định.

Sự ra đi của nhà văn Vũ Tú Nam là mất mát lớn đối với nền văn chương Việt Nam. Báo Văn nghệ xin giới thiệu lại bài viết sau đây để tưởng nhớ đến một nhà văn đã có nhiều đóng góp cho sự nghiệp văn học, cho Hội Nhà văn Việt Nam nói chung và cho báo Văn nghệ nói riêng

Lại nói về "người hiền trên phố Vạn Phúc"

Thật khó để bắt đầu cho một bài viết về ông. Dẫu gặp ông đã nhiều nhưng chưa một lần được trò chuyện. Thêm lẽ nữa, do thế hệ của tôi cách ông quá xa nên ít điều kiện để có thể tìm đọc những tác phẩm ông đã viết. Tuy nhiên có một tác phẩm của ông mà tôi đã từng được đọc, cũng lâu lắm rồi, khi tôi còn là một cậu bé. Đó là tập truyện thiếu nhi Cuộc phiêu lưu của văn ngan tướng công. Cho đến bây giờ tôi vẫn còn nhớ những chi tiết về câu chuyện đó. Quả thực, hồi đó những truyện thiếu nhi như: Dế mèn phiêu lưu ký của Tô Hoài hay Cuộc phiêu lưu của văn ngan tướng công thực sự là những cuốn sách đã mê dụ lũ trẻ con chúng tôi. Câu chuyện kể về chuyến phiêu lưu đầy kì thú của một chú ngan với những tình tiết vui nhộn hài hước, vô cùng hồn nhiên. Qua câu chuyện đó tác giả đã chuyển đến các độc giả nhí những bài học làm người quý giá, nhẹ nhàng dễ tiếp cận với trẻ con. Ông đã lắng nghe mọi sự sống sinh sôi nảy nở, của hoa lá cỏ cây, của muôn loài đang tồn tại trên thế gian này và biến chúng thành nguyên liệu cho tác phẩm của mình.  Ấy vậy mà hồi ấy ông cũng đã bị lên bờ xuống ruộng vì tập truyện thiếu nhi đó. Có người cho rằng tác giả có ý đồ, có sự ám chỉ điều này điều kia thông qua các loài vật. Đương nhiên rồi, tác phẩm văn học nào mà chẳng có "ý đồ", mà chẳng có sự ẩn dụ. Mà cái "ý đồ" và sự ẩn dụ đó chính là những bài học làm người cho con trẻ mà nhà văn Vũ Tú Nam muốn gửi gắm. Khi những bài học làm người con trẻ cảm nhận được thì ắt người lớn cũng cảm nhận được. Dẫu là con trẻ hay người lớn khi đọc tác phẩm, thấy được mình trong đó cho dù tốt hay xấu, để rồi biết nhận chân giá trị của cái thiện cái mĩ, nghĩa là tác phẩm đã thành công. Chẳng phải đó là tính nhân văn của một tác phẩm văn học sao.  Vậy mà nhiều người cứ gán ghép, suy diễn cho tác phẩm là có ý đồ nọ âm mưu kia, vậy chúng ta có còn coi đó là tác phẩm văn học nữa không. Âu cũng là tư duy của một thời đã qua, ít nhiều hạn chế sự phát triển đa dạng của văn học. Nói vậy không có nghĩa là thời bây giờ không còn những người cảm thụ văn học theo kiểu đó. Đức Phật từng nói, kẻ thù lớn nhất chính là mình. Nghĩa là cái tôi của anh quá lớn, sự tham sân si trong con người anh quá lớn, anh không dám nhìn ra mặt không tốt của mình, bởi luôn nghĩ rằng chỉ có anh mới là một giá trị, thì khó mà có thể tự sửa mình trên con đường hoàn thiện bản thân.

111
vợ chồng nhà văn Vũ Tú Nam - Thanh Hương

Nhà văn Vũ Tú Nam là một trong những người đã sáng lập ra Hội Nhà văn Việt Nam. Ông cũng từng là Tổng thư ký Hội Nhà văn Việt Nam. Tháng 7 năm 2015 này Đại hội Đại biểu toàn quôc lần thứ IX Hội Nhà Văn Việt Nam sẽ diễn ra tại Hà Nội. Tất cả những điều đó là lý do để tôi có được bài viết này. Cũng có thể xem như đó là sự tri ân đối với một bậc tiền bối trong làng văn. Cũng vì vậy mà tôi mới có cơ duyên được gặp và trò chuyện với ông.

Theo như lịch hẹn, tôi tìm đến nhà ông vào một buổi sáng mùa hè nóng nực. Ngôi nhà ông nằm trên phố Vạn Phúc, một con phố đẹp, nhỏ, nhưng xem ra nhộn nhịp với nhiều hàng quán. Tầng một ngôi nhà của ông là quán cà phê nhỏ nằm gọn dưới bóng mát của hai cây khế sai trĩu quả. Lúc đó tôi mới biết rằng mình đã từng đến đây uống cà phê và khá ấn tượng với không gian quán. Quán cà phê đó do con cháu ông mở từ nhiều năm nay. Những bậc cầu thang được rợp kín bởi tán cây khế xanh mướt đưa tôi lên tầng hai của ngôi nhà. Trong lúc ngồi chờ ông tại gian khách, tôi tranh thủ quan sát căn phòng nhỏ giản dị với tranh và sách cùng những đĩa nhạc. Nổi bật là bốn bức tranh của danh họa Bùi Xuân Phái, được treo trang trọng ở bốn mảng tường của căn phòng. Tôi thầm nghĩ, thế hệ các văn nghệ sĩ tài danh, những người đã có nhiều đóng góp cho nền văn học nghệ thuật nước nhà một thời đã ra đi gần hết nhưng các tác phẩm của họ, nhân cách của họ, những đóng góp của họ sẽ còn mãi, sẽ được những lớp cháu con gìn giữ, trân trọng, biết ơn. Và, tôi đang được ở trong ngôi nhà của một con người như vậy. Để có được một Hội Nhà văn Việt Nam hơn ngàn hội viên như ngày nay trước tiên phải kể đến những con người đã đặt nền móng cho nó từ những ngày đầu thành lập như nhà văn Vũ Tú Tú Nam và vợ ông, là nhà văn Thanh Hương. Những con người của cái thuở ban đầu đó nay chỉ còn đếm trên đầu ngón tay.

Tôi cũng đã từng được nghe kể chuyện về gia đình ông, một gia đình gồm có ba thế hệ theo con đường nghệ thuật. Con trai ông là một họa sĩ của hãng phim truyện Việt Nam. Cháu nội ông là cô người mẫu nổi tiếng Vũ Hà Anh, ngoài ra còn tham gia lĩnh vực điện ảnh, ca hát, dẫn chương trình, mới đây cũng bắt đầu cầm bút viết văn. Cô tuyên bố chính ông bà nội là những người đã nuôi dưỡng tâm hồn mình, và có nhiều ảnh hưởng đến cô. Trong ngôi nhà ông tôi thấy hiện rõ hai không gian hoàn toàn khác biệt, hai thế giới đối lập. Dưới tầng một và sân vườn là không khí hàng quán ồn ào với đủ kiểu người. Nhưng, trên căn phòng tầng hai này lại là một không gian hoàn toàn khác. Bước qua bậc thềm kia, khép cánh cửa kính lại, ta sẽ được tận hưởng sự tĩnh tại với những nét thanh nhã giản dị của căn phòng. Tôi thầm nghĩ, với sự quan sát của nhà văn thì trong một ngôi nhà có hai không gian hoàn toàn khác biệt như thế có lẽ cũng sẽ tạo ra hai cảm xúc trái ngược trong từng thời điểm khác nhau, có cả sự phiền lòng và cả sự lý thú. Từ bàn uống nước của nhà văn tôi được nhìn thấy sự bình yên trên tán lá mướt mát bên ngoài khung kính cửa sổ, từng chùm khế lúc lỉu khiến ta liên tưởng đến một khu vườn tuổi thơ nào đó. Biết đâu đấy, chính từ khung cửa này đã là cảm hứng cho nhà văn của chúng tác sáng tác ra những vần thơ hay những câu chuyện dành cho thiếu nhi thật dễ thương.

Tôi đang bị cuốn theo những suy nghĩ, liên tưởng thì nhà văn Vũ Tú Nam đi từ trong nhà ra. Bước đi chậm rãi của nhà văn dường như có yếu hơn đôi chút. Dáng người lênh khênh đã hơi còng xuống. Ông nở một nụ cười hiền trên gương mặt phúc hậu. Vâng, cảm giác của tôi mỗi khi gặp ông bao giờ cũng gắn liền chữ hiền. Ngoài cái tên mà mọi người lấy từ tác phẩm của ông là văn ngan tướng công, thì cũng không ít người gọi ông là người hiền. Và đó cũng là lý do để tôi đặt tên cho bài viết này như trên. Bởi trước đây nhà thơ Nguyễn Trác đã từng viết về nhà thơ Vũ Tú Nam, và lấy tên bài là Người hiền trên phố Vạn Phúc. Cái tên bài báo đó gây ấn tượng với tôi, vì nó quá đúng với con người nhà văn Vũ Tú Nam, và tôi muốn nhắc lại trong bài viết của mình. Bằng cái cảm nhận ban đầu đó tôi hỏi ông: "Làm người hiền thì có sợ bị thiệt thòi không thưa bác?". Ông nhìn tôi bằng ánh mắt đầy quan sát. Có lẽ trong đầu ông đang nghĩ rằng, tại sao lớp trẻ bây giờ luôn suy tính thiệt hơn vậy. Rồi ông lại mỉm cười: "Thế nào là thiệt hơn đây. Quan trọng là cái đức của mỗi người. Trước sau gì thì cuộc đời sẽ trả cho anh đúng như những gì anh đã sống". Rồi ông lại nhìn thẳng vào mắt tôi, nói như nhắc nhở một đứa cháu: "Như trong kỉ yếu của Hội Nhà văn tôi đã từng nói: Tôi thường chú ý và tin vào điều tốt đẹp, điều thiện ở con người. Tôi quý sự trung thực và lòng nhân hậu". Tôi giật mình cảm thấy như mình vừa nói một điều gì đó không phải. Và rôi, tôi thầm cảm ơn những con người, những tấm lòng như ông. Chính những tấm lòng như thế  nhiều khi là cái neo để chúng ta giữ được lòng mình trước cuộc sống có quá nhiều cám dỗ và thách thức này. Thực ra, câu hỏi mà tôi vừa đặt ra cho ông cũng chính là câu hỏi mà tôi đã nhiều lần tự đặt ra cho mình. Trong cuộc sống với trăm nghìn dại khôn, với muôn vàn tính toán, nhiều khi ta không dám sống là chính mình, không dám trung thực với cuộc đời và trung thực với bản thân mình. Và có lẽ, đó là một trong những bất hạnh lớn nhất của con người và khó lòng để vượt qua nó.

Những năm gần đây nhà văn Vũ Tú Nam không còn sáng tác, nhưng thỉnh thoảng ông lại xuất hiện trên báo chí với những bài viết ngắn, quyết liệt, thẳng thắn, mang tính góp ý và phản biện cao. Ở cái tuổi gần đất xa trời, trải qua bao thăng trầm cuộc đời cũng như của đất nước, đã chứng kiến bao điều hay lẽ phải, qua nhiều can qua của sự tử tế, ông vẫn luôn giữ cho mình một lẽ sống: đó là trung thực và nhân hậu. Vậy thì có lý gì mà một nhà văn lại không dám nói những điều trung thực nhất, đấu tranh vì sự tốt đẹp cho cuộc đời này. Chỉ có sự dám sống và dám viết mới đem lại thành công đích thực cho nhà văn và đem lại sự tôn trọng của xã hội dành cho họ. Sau nhiều năm làm quan chức trong giới văn nghệ với nhiều cương vị ở nhiều cơ quan khác nhau, ông luôn muốn xóa bỏ và vượt qua những định kiến, chấp nhận những những tính cách và cả phong cách văn chương khác nhau miễn sao nó đem lại cho cuộc sống và văn chương những sắc thái mới để hướng tới cái thiện, hướng tới cái đẹp.

Thật hiếm có gia đình nào lại có ba anh em ruột đều là nhà văn như gia đình ông. Hai người anh của ông chính là nhà thơ Vũ Cao và nhà văn Vũ Ngọc Bình. Chính người anh trai cả, nhà thơ Vũ Cao, đã ảnh hưởng và hướng ông đến với con đường văn chương. Trong những năm kháng chiến chống Pháp, ông tham gia quân ngũ và được kết nạp vào Đảng cộng sản Đông Dương, làm báo ở liên khu 5, rồi sau đó lại chuyển về làm phóng viên báo Quân đội Nhân dân. Sau này ông lại chuyển về Tạp chí Văn nghệ Quân đội, và trở thành một trong những biên tập viên đầu tiên của tạp chí. Ông là một trong gần 200 nhà văn đầu tiên tham gia thành lập Hội Nhà Văn Việt Nam và đã có mặt trong ban chấp hành Hội từ khóa I đến khóa IV. Trong những năm tham gia ban chấp hành hội nhà văn ông lần lượt trải qua các công tác như: Thư kí tòa soạn báo Văn học, Phó tổng biên tập báo Văn nghệ, Giám đốc Nhà xuất bản Tác phẩm mới, rồi làm Tổng thư kí Hội Nhà văn Việt Nam khóa IV. Nhà văn Vũ Tú Nam cũng từng được bầu làm Đại biểu Quốc hội khóa IX.

 Chia tay với lão tiền bối trong làng văn, khép cánh cửa phòng ông, tôi bước xuống cầu thang để nhập vào một không gian khác biệt, và rồi hòa mình với dòng người đang cuộn chảy trên những con phố mà trong lòng mong ước sẽ được gặp nhiều người hiền như ông.

Trần Vũ Long/Văn nghệ

 

 

Tổng số điểm của bài viết là: 0 trong 0 đánh giá

Click để đánh giá bài viết

  Ý kiến bạn đọc

Những tin mới hơn

Những tin cũ hơn

THƯ VIỆN ẢNH ĐẸP
5.jpg 66.jpg 29.jpg 49.jpg 20.jpg 42.jpg 13.jpg 37.jpg 6.jpg 67.jpg 31.jpg 50.jpg 22.jpg 43.jpg 15.jpg 38.jpg 7.jpg 68.jpg 33.jpg 52.jpg 24.jpg 45.jpg 16-1.jpg 39.jpg 40.jpg 9.jpg 71.jpg 34.jpg 63.jpg 27.jpg 48.jpg 19.jpg 41.jpg 12-qn1.jpg a-T.jpg 36.jpg 8a334df96fbbb3e5eaaa.jpg ec1643b261f0bdaee4e1.jpg 75528951ab13774d2e02.jpg 740f0438267afa24a36b.jpg 9e931db13ff3e3adbae2.jpg eef9d3a2f1e02dbe74f1.jpg ac94b8a49de641b818f7.jpg ae0f6bdb499995c7cc88.jpg 895e11f733b5efebb6a4.jpg 27c48a2ea86c74322d7d-1.jpg f7b945c06782bbdce293.jpg 0f6e3f741c36c0689927.jpg c23927250467d8398176.jpg 906029e10ba3d7fd8eb2.jpg 32b8e242c0001c5e4511-1.jpg f774eba794e548bb11f4.jpg 7a0a8baca9ee75b02cff.jpg dcd1d242f0002c5e7511.jpg 23289506b7446b1a3255.jpg 66d134e644a498fac1b5-1.jpg 1389b67fa302625c3b13-1.jpg f69297bc83c1429f1bd0-1.jpg 33f61d080875c92b9064-1.jpg e71f3a932feeeeb0b7ff-1.jpg 3b4258344c498d17d458-2-1.jpg aecc18440d39cc679528-1.jpg 01b53b002e7def23b66c-1.jpg 7536f22be75626087f47-1.jpg f87058784d058c5bd514-1.jpg 48dd535d4620877ede31-1.jpg ea6a58024d7f8c21d56e-1-1.jpg 4f0be64af33732696b26-1.jpg b673068913f4d2aa8be5-1.jpg 1d4bb15da420657e3c31-1.jpg 35021b9c0ee1cfbf96f0-1.jpg ffc69024855944071d48-1.jpg 87e8e87cfd013c5f6510-1.jpg f7a58a679f1a5e44070b-1.jpg 5b9e981a8d674c391576-1.jpg dfefc79bd2e613b84af7-1.jpg 02ac9b4b8e364f681627-1.jpg 142989b99cc45d9a04d5-1.jpg fe3d1d75bf087e562719.jpg 94d3461b53669238cb77-1.jpg f38c46ee539392cdcb82-1.jpg 7f5885f9908451da0895-1.jpg e5c4472a52579309ca46-1.jpg 3b20a26fb712764c2f03-1.jpg 0506885d9d205c7e0531-1.jpg d203ce4d69c0a29efbd1.jpg b91ad73673bbb8e5e1aa-1.jpg 520c873d23b0e8eeb1a1.jpg 8f815695f21839466009.jpg d9977394d7191c474508.jpg b94a739fd4121f4c4603.jpg 2799f500528d99d3c09c-1.jpg 0905f0a2572f9c71c53e.jpg 0b4698843f09f457ad18.jpg d5502603818e4ad0139f.jpg c364cdd36a5ea100f84f.jpg 4126eb8e4c03875dde12.jpg 35b9c64f61c2aa9cf3d3.jpg eb2c4421e0ac2bf272bd.jpg cd43fd4859c5929bcbd4-1.jpg
  • Đang truy cập49
  • Máy chủ tìm kiếm2
  • Khách viếng thăm47
  • Hôm nay4,788
  • Tháng hiện tại114,100
  • Tổng lượt truy cập3,084,010
Bạn đã không sử dụng Site, Bấm vào đây để duy trì trạng thái đăng nhập. Thời gian chờ: 60 giây