Xu thế sáp nhập, tinh gọn bộ máy: Các nhà báo trẻ nên đi tiếp hay rẽ lối?

Thứ năm - 10/07/2025 14:32

Làn sóng sáp nhập các cơ quan báo chí, tinh gọn bộ máy quản lý truyền thông theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại hóa đang trở thành xu thế chung của từng toà soạn, từng phóng viên, từng nhóm sản xuất nội dung. Trong dòng chảy đó, không ít nhà báo trẻ đang phải đứng trước lựa chọn khó khăn: tiếp tục bám nghề với tinh thần đổi mới hay rẽ sang một hướng đi khác?

Bài viết này không nhằm đưa ra lời khuyên đúng, sai, mà là một cách nhìn thẳng thắn, từ thực tiễn của người trong cuộc, để hiểu hơn về lựa chọn của lớp nhà báo trẻ trong giai đoạn báo chí bước vào giai đoạn “tái cấu trúc toàn diện”.

nha bao tre 1 — Nhiều nhà báo, phóng viên trẻ không ngại thử nghiệm, thoát khỏi lối mòn, dám thất bại để học và hoàn thiện hơn
(Ảnh minh họa)

Khi sáp nhập không còn là dự báo

Cách đây vài năm, câu chuyện sáp nhập các cơ quan báo chí, nhất là ở địa phương, vẫn còn là điều "xa vời", mang tính dự báo. Nhưng nay, nó đã trở thành hiện thực: hàng chục tỉnh, thành trên cả nước tiến hành hợp nhất các cơ quan báo in, báo điện tử, đài phát thanh – truyền hình thành một đầu mối. Đơn vị chủ quản mới là các Tỉnh ủy, Thành ủy, Ban Tuyên giáo & Dân vận Tỉnh ủy… với mô hình hoạt động theo cơ chế: toà soạn hội tụ, cơ quan truyền thông đa nền tảng...

Khi hai tờ báo hợp nhất, đài truyền hình sáp nhập cùng báo in, số lượng đầu mối cấp phòng, cấp ban, thậm chí số lượng biên chế hoặc hợp đồng cũng bị cắt giảm. "Tinh gọn bộ máy" đồng nghĩa với tinh giảm con người. Đó là hiện thực mà người làm báo trẻ không thể làm ngơ.

Người trẻ có bị “gạt ra bên lề”?

Nhiều bạn trẻ bước vào nghề báo với ước mơ cháy bỏng: cầm máy rong ruổi vùng cao, điều tra sự thật, kể chuyện tử tế, làm ra sản phẩm viral chạm đến cộng đồng… Họ từng coi đây là “nghề không phải để làm giàu, mà để sống có ý nghĩa”. Tuy nhiên, khi cơ quan chủ quản sáp nhập, vị trí công việc bị xáo trộn, không ít nhà báo trẻ bị đẩy vào thế “chờ phân công nhiệm vụ”, thậm chí phải làm trái sở trường, sở thích: từ người làm nội dung sang làm kỹ thuật; từ biên tập viên tin tức thành người vận hành truyền hình trực tuyến hoặc theo dõi báo cáo mạng xã hội... Sự mất phương hướng là điều dễ hiểu.

Không ít người trẻ chia sẻ cảm giác “bị gạt ra bên lề” dù vẫn đang có mặt trong toà soạn. Họ thấy mình không còn được trao cơ hội thực hiện các tuyến bài quan trọng, không được gửi đi đào tạo hoặc ra hiện trường như trước kia. Những đổi thay trong cách thức tổ chức nội dung, yêu cầu về hiệu suất, KPI cũng khiến họ bối rối, thậm chí nản chí.

Đứng giữa ngã ba đường: Đi tiếp hay rẽ lối?

Vấn đề đặt ra là: trong hoàn cảnh ấy, các nhà báo trẻ nên kiên trì theo nghề, hy vọng vào một mô hình báo chí mới hiệu quả hơn, hay chủ động rẽ lối sang lĩnh vực khác? Nếu chọn đi tiếp, phải là người thay đổi: Tiếp tục theo đuổi nghề báo sau sáp nhập là một quyết định dũng cảm. Bởi khi bộ máy được tinh gọn, chỉ những người thực sự có năng lực, biết thích ứng và đổi mới mới có thể tồn tại lâu dài.

Nhà báo trẻ ngày nay không thể chỉ biết viết hay, quay tốt, mà còn phải đa năng, đa nhiệm: biết xây dựng kịch bản số, tối ưu hoá SEO, hiểu thuật toán mạng xã hội, thành thạo công cụ AI, biết livestream, thiết kế đồ hoạ cơ bản, dựng clip… Nghề báo đòi hỏi sự học liên tục, làm việc theo nhóm linh hoạt, chịu áp lực cao.

Sáp nhập cũng đồng nghĩa với nhiều cơ hội: những dự án truyền thông quy mô lớn, hợp tác sản xuất nội dung liên nền tảng, phóng viên có thể tham gia cùng lúc cả báo viết – báo nói – báo hình – báo điện tử. Những người trẻ có tư duy mở, sáng tạo và không ngừng cập nhật chắc chắn sẽ là lực lượng nòng cốt trong “toà soạn hội tụ”. Như một nhà báo kỳ cựu từng nói: Đừng hỏi nghề báo cho bạn điều gì. Hãy hỏi bạn có sẵn sàng tái tạo chính mình để phù hợp với nghề báo mới không?

Nếu rẽ lối, hãy rẽ một cách chủ động và tích cực: Tuy vậy, cũng không thể trách những người trẻ chọn rời nghề. Với nhiều người, sáp nhập mang đến cảm giác bất định, thiếu cơ hội phát triển cá nhân hoặc không còn phù hợp với môi trường truyền thông công lập. Một số chuyển sang làm truyền thông doanh nghiệp, sản xuất nội dung độc lập, làm KOL – người dẫn dắt dư luận, giáo viên văn, hay chuyên gia marketing số… hay chỉ đơn thuần là người làm việc tự do, không bị ràng buộc bởi một công ty hay tổ chức nào.

Việc chuyển nghề không có nghĩa là thất bại. Trái lại, với vốn hiểu biết về truyền thông, kỹ năng làm nội dung và tinh thần nghề báo, nhiều người trẻ đã gặt hái thành công ở lĩnh vực mới. Quan trọng nhất, là họ rẽ lối một cách chủ động, không buông xuôi.

Rất nhiều người từng là phóng viên giờ là cây bút viết sách kỹ năng được ưa chuộng, giảng viên đào tạo báo chí, truyền thông, chuyên gia truyền thông nội bộ cho doanh nghiệp lớn, biên tập viên nội dung cho nền tảng số. Họ không còn làm báo nhưng vẫn mang trong mình linh hồn của nghề báo và vẫn đang kể những câu chuyện có ích cho xã hội.

nha bao tre 2 — Các tòa soạn hiện đang tăng tốc trong công cuộc chuyển đổi số - “tái cấu trúc toàn diện”
(Ảnh minh họa )

Góc nhìn từ các cơ quan báo chí: Cần giữ chân người trẻ

Trong làn sóng sáp nhập, một điều đáng lo ngại là nhiều toà soạn đang mất dần lớp nhà báo trẻ – lực lượng đáng lẽ là tương lai của báo chí. Khi họ rời đi, khoảng trống về mặt sáng tạo, công nghệ và nhiệt huyết trở nên rõ rệt. Để giữ chân người trẻ, không thể chỉ bằng lời động viên. Cần thay đổi cách vận hành tổ chức: trao quyền nhiều hơn, tin tưởng nhiều hơn, đầu tư đào tạo bài bản, lắng nghe nguyện vọng cá nhân, trao cơ hội thử nghiệm và sáng tạo.

Sự linh hoạt trong phân công nhiệm vụ, cơ chế thưởng – phạt minh bạch, chiến lược nội dung phù hợp với xu hướng số… là những yếu tố sống còn. Nếu chỉ tập trung vào việc “gộp” các đơn vị mà không “gắn” được con người vào tổ chức mới, sáp nhập sẽ chỉ là hình thức và… mô hình sẽ không hiệu quả.

Người làm báo trẻ, đừng vội bỏ cuộc! Sáp nhập không phải là dấu chấm hết, mà là “dấu phẩy” cho một giai đoạn chuyển mình của nghề báo. Với nhà báo trẻ, đó là phép thử quan trọng: bạn sẵn sàng thay đổi để đi tiếp, hay đủ bản lĩnh để rẽ lối đúng đắn? Hãy nhớ rằng: dù đi tiếp hay rẽ lối, điều quan trọng nhất là bạn không đánh mất niềm tin vào giá trị của việc kể một câu chuyện đúng, trúng, nhân văn. Đó là cốt lõi của báo chí, là lý do bạn từng bước vào nghề và cũng là hành trang quý giá cho bất kỳ hành trình nào phía trước.

Và, đừng vội bỏ cuộc. Dù là ở đâu, bạn vẫn có thể là một “người kể chuyện tử tế”… và thế giới này luôn cần những người như thế.

NLBHY