Kể chuyện - “nghệ thuật mềm” trong báo chí hiện đại

Thứ tư - 12/11/2025 11:13
Trong kỷ nguyên truyền thông số và sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI), báo chí đang đứng trước yêu cầu đổi mới mạnh mẽ cả về tư duy lẫn phương pháp thể hiện. Khi tốc độ không còn là lợi thế duy nhất, khả năng kể chuyện: truyền tải thông tin qua cảm xúc và nhân văn, đang trở thành kỹ năng cốt lõi giúp người làm báo giữ được sức hấp dẫn, lan tỏa và bản sắc nghề nghiệp.
ke chuyen 2
Kể chuyện - “nghệ thuật mềm” trong báo chí hiện đại
Báo chí vốn bắt đầu từ nhiệm vụ thông tin. Nhưng trong thời đại “bội thực dữ liệu”, độc giả không chỉ tìm đến báo chí để biết “chuyện gì đã xảy ra”, mà còn muốn hiểu “vì sao điều đó quan trọng” và “liên quan thế nào đến đời sống của tôi”. Vì thế, kể chuyện trong báo chí không phải là cách “làm mềm” thông tin, mà là phương pháp giúp nhà báo tổ chức dữ kiện theo mạch cảm xúc, làm nổi bật giá trị con người ẩn sau con số và sự kiện.

Nhà báo, Tiến sĩ Trần Bá Dung,Trưởng khoa Truyền thông – Thiết kế, Trường Đại học Hòa Bình (nguyên Trưởng Ban Nghiệp vụ Hội Nhà báo Việt Nam), cho rằng storytelling (kể chuyện) chính là phương thức để báo chí thích ứng mà không đánh mất linh hồn nghề nghiệp: “Trong thời đại AI, công nghệ có thể viết tin nhanh hơn con người, nhưng chỉ con người mới có thể kể một câu chuyện khiến người đọc xúc động, suy ngẫm và hành động. Đó là giá trị không thể thay thế của báo chí nhân văn”.

Theo TS. Trần Bá Dung, một tác phẩm báo chí tốt không chỉ dừng ở việc “đưa tin”, mà phải “kể được chuyện”. Mỗi chi tiết, hình ảnh hay âm thanh cần được sắp đặt hợp lý, giàu cảm xúc, để người đọc không chỉ hiểu mà còn cảm và được thôi thúc suy nghĩ. Storytelling vì thế không tách rời tính chính xác và khách quan – những nguyên tắc bất biến của nghề báo, mà trái lại, giúp dữ kiện trở nên có hồn hơn, gần gũi hơn với đời sống.

Kể chuyện là sự kết hợp giữa kỹ năng nghề nghiệp và tư duy sáng tạo. Người làm báo cần biết nhìn sự kiện từ góc độ con người, xác định mạch cảm xúc và xây dựng cấu trúc hợp lý cho câu chuyện. Giống như trong điện ảnh, một bài báo kể chuyện thường có phần mở đầu gợi tò mò, phần cao trào tạo xung đột và phần kết mở ra suy ngẫm hoặc cảm xúc đọng lại. Khi ấy, bài báo không chỉ truyền tải thông tin mà còn mang đến trải nghiệm, giúp người đọc “sống cùng câu chuyện”.
ke chuyen 1
Podcast - loại hình báo chí mới đầy hứa hẹn
Song song với storytelling truyền thống, xu hướng kể chuyện bằng dữ liệu (data storytelling) đang mở ra hướng sáng tạo mới cho báo chí hiện đại. Nhờ sự hỗ trợ của trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn, phóng viên có thể khám phá những câu chuyện ẩn sau các con số tưởng chừng khô khan, trực quan hóa thông tin để người đọc dễ tiếp cận hơn. Tuy nhiên, Tiến sĩ Trần Bá Dung, khẳng định: “AI không phải là đối thủ mà là công cụ. Nó giúp nhà báo thu thập, phân tích và thể hiện thông tin nhanh hơn, nhưng chỉ con người mới có thể chuyển hóa dữ liệu ấy thành câu chuyện có ý nghĩa và cảm xúc”.

Sự phát triển của storytelling không phải là một trào lưu nhất thời, mà là xu hướng tất yếu của báo chí trong kỷ nguyên truyền thông số. Nếu trước đây, báo chí được đánh giá chủ yếu bằng tốc độ và độ chính xác, thì nay sức mạnh của tác phẩm báo chí còn nằm ở khả năng kết nối cảm xúc và lan tỏa giá trị xã hội. Công chúng hiện đại không chỉ đọc tin, mà muốn thấu hiểu, muốn đồng cảm và được tham gia vào câu chuyện.

Nhiều cơ quan báo chí trên thế giới như The New York Times, BBC hay The Guardian đã thành lập các bộ phận chuyên trách về “narrative journalism” - báo chí tường thuật (tự sự), để tạo nên những tác phẩm đa phương tiện dung hòa giữa thông tin, hình ảnh, âm thanh và cảm xúc. Ở Việt Nam, nhiều tòa soạn cũng đang tích cực tiếp cận xu hướng này thông qua loạt phóng sự đa phương tiện, podcast hay các bài viết “chuyện thật” về con người và đời sống. Đây là hướng đi phù hợp, giúp báo chí trong nước bắt nhịp xu thế quốc tế, đồng thời khẳng định bản sắc nhân văn riêng.

Nhiều cơ quan báo chí đã tổ chức các khóa bồi dưỡng, tập huấn kỹ năng kể chuyện, nhằm giúp phóng viên và biên tập viên nắm vững kỹ thuật nghề, đồng thời làm chủ phương pháp thể hiện mới. Có một phóng viên trẻ đã chia sẻ: Trước đây tôi thường viết tin nhanh, ngắn và khô. Giờ tôi hiểu rằng mỗi thông tin đều có câu chuyện phía sau, câu chuyện về con người, về nỗ lực và khát vọng. Khi kể được điều đó, bài viết mới thực sự có sức sống.

AI có thể hỗ trợ người làm báo trong nhiều công đoạn sản xuất tin bài, song không thể thay thế cảm xúc, sự đồng cảm và trách nhiệm xã hội, những giá trị cốt lõi làm nên linh hồn của nghề báo. Một tác phẩm chỉ thật sự “sống” khi chứa đựng câu chuyện chân thực, lay động và mang giá trị nhân văn. Như lời nhà báo Trần Bá Dung đúc kết: “Công nghệ có thể thay đổi cách chúng ta sản xuất thông tin, nhưng không thể thay đổi trái tim của nhà báo. Người làm báo hôm nay phải là người biết kể chuyện – kể thật, kể hay và kể bằng tình yêu với con người”.

"Storytelling", tưởng chừng giản dị, nhưng chính là sợi dây kết nối giữa thông tin và cảm xúc, giữa dữ liệu và con người. Trong hành trình đổi mới của báo chí Việt Nam, kể chuyện không chỉ là kỹ năng nghề nghiệp, mà còn là sứ mệnh giúp báo chí trở về với cội nguồn nhân văn của mình: trung thực, cảm động và đầy trách nhiệm xã hội.
 
Nguyễn Thị Thanh

Tổng số điểm của bài viết là: 0 trong 0 đánh giá

Click để đánh giá bài viết

  Ý kiến bạn đọc

Những tin mới hơn

Những tin cũ hơn

BÌNH LUẬN, TỌA ĐÀM, GIAO LƯU

PHIM TỐT, PHÓNG SỰ HAY

Người làm báo Hưng Yên

© 2022 Bản quyền thuộc về Người làm báo Hưng Yên.
Người làm báo Hưng Yên

Đơn vị quản lý trang thông tin điện tử

Bạn đã không sử dụng Site, Bấm vào đây để duy trì trạng thái đăng nhập. Thời gian chờ: 60 giây