Vĩnh biệt học giả An Chi: Nhọc nhằn từng chữ toát mồ hôi…

Thứ năm - 13/10/2022 09:55

Tám mươi hai tuổi vẫn chưa già/Nhờ mê đọc sách với chơi hoa (thơ An Chi)

Tôi vẫn nhớ như in tiếng cười lẫn gương mặt đôn hậu của cụ khi chia sẻ bài thơ này. Vâng, chỉ dăm năm trước đây thôi, khi được hầu chuyện với cụ, tôi vẫn nghĩ cụ còn trẻ, rất trẻ nữa là khác bởi tôi đã nghe, đã học những chia sẻ tâm huyết của cụ về tiếng Việt. Tôi nghĩ câu thơ trên là một cách nói nhún, khiêm tốn nhưng rất tự tin. Bấy lâu nay, sự quan tâm dành cho cụ diễn ra hai chiều hướng đối nghịch, hoặc tán thành ca ngợi hoặc đả kích không tiếc lời. Thế nhưng, khi cần, cụ cũng đã tranh luận lại đâu ra đó, khiến tôi khi đọc những bài đó luôn nghĩ đến câu Kiều: “Nói điều ràng buộc thì tay cũng già”.

Một bản lĩnh rất đáng ghi nhận ở tư duy làm khoa học của cụ là “không có vùng cấm”, chính vì thế, cụ đã mạnh dạn đã “lật ngược vấn đề” một cách ngoạn mục và rất bất ngờ. Cụ đã có cái nhìn khác, phân tích khác, giải thích khác các học giả tiền bối mà cụ kính trọng như các cụ Hoàng Xuân Hãn, Đào Duy Anh, Trần Trọng Kim, Bùi Kỷ... Điều này, có thể nhìn thấy qua bộ Chuyện Đông chuyện Tây, Rong chơi miền chữ nghĩa, Những tiếng trống qua cửa các nhà sấm, Truyện Kiều - bản Duy Minh Thị 1872…

111
Học giả An Chi lúc sinh thời (Ảnh: LÊ CÔNG SƠN)

Có điều thú vị là ngay từ năm 1990 khi bắt đầu xuất hiện trên trường văn trận bút, tên tuổi cụ đã vang dội như cồn. Nói không ngoa, khi bàn về từ nguyên, về tiếng Việt với những gì cụ đã trình bày, nhà ngôn ngữ học tài ba Cao Xuân Hạo đã ghi nhận: “Đó đều là kết quả của một quá trình tra cứu nghiêm túc, đầy trách nhiệm đối với khoa học và đối với người đã có lòng tin cậy mình”. Bấy giờ, trong giới học thuật đã “kháo nhau”: “An Chi là ai? Là ai mà có thể “đụng đến”, “cãi lại” nhiều vấn đề mà các “cây đa cây đề” xưa nay đã “chốt hạ” như đinh đóng cột?”.

Rằng thưa, cụ An Chi tên thật Võ Thiện Hoa, sinh năm 1935 tại Sài Gòn trong gia đình cơ sở kháng chiến. Cụ bảo: “Do đó, từ sớm, khoảng mười ba, mười bốn tuổi, tôi đã thích sách thân kháng chiến hoặc có nội dung chống Pháp”. Thời trung học, cụ học ở trường Chasseloup-Laubat. Khi trò chuyện với tôi, cụ không giấu giếm tình yêu vô bờ bến của mình dành cho sách, mà chính các nhà sách tại Sài Gòn đã thỏa lòng đam mê của cụ.

Đánh giá về sự nghiệp của nhà nghiên cứu An Chi khó có thể tóm tắt trong đôi dòng, nếu chỉ nói một điều gì đó, tôi nghĩ rằng, về tiếng Việt, chính cụ đã đặt lại vấn đề về “từ láy” trong tiếng Việt. Có thật là từ láy như quan niệm xưa nay? Hay là cả hai từ đó đều có nghĩa?

Từ suy nghĩ này, cụ An Chi đã tập trung khảo sát, phân tích và đưa ra một kết luận quan trọng: “Người sử dụng ngôn ngữ chỉ cần biết nghĩa của bịn rịn, bối rối, bời rời, mấp máy, nhấp nháy… mà không cần biết bịn, bối, bời… có nghĩa gì. Với anh ta thì trong những cặp đôi đó, hiện tượng láy là điều hiển nhiên nhưng mọi sự đều phải dừng lại đây, chứ nếu dựa vào đó mà khẳng định rằng “láy” là một phương thức tạo từ của tiếng Việt thì hoàn toàn sai. Chính từ quan niệm như thế nên tôi thấy muốn phủ nhận hiện tượng được phương thức “láy” như một biện pháp tạo từ thì phải làm từ nguyên, mà trọng yếu là từ nguyên của những từ Việt gốc Hán. Từ nguyên sẽ giúp ta giải mã cái bí ẩn lấp ló, thấp thoáng đằng sau hiện tượng “láy”. Nó sẽ giúp cho ta cảm thấy sảng khoái và thở phào nhẹ nhõm mỗi khi ta tìm ra được cái nghĩa đích thực của từng từ cổ hoặc hiện hành, bị gán cho cái nhãn “yếu tố láy”.

Khi mừng thọ bát tuần của nhà ngôn ngữ học Cao Xuân Hạo, cụ đã viết dòng chữ chói ngời: “Ngữ học siêu quần - Văn khoa bạt tụy”. Nay vĩnh biệt cụ, một người đã dành hết một đời cho tiếng Việt, vì tiếng Việt, tôi nghĩ đây cũng chính là suy nghĩ của tôi khi nghĩ về học giả An Chi. Và, tôi chỉ là một người học trò nhỏ, nay xin kính viếng cụ:

“Những tiếng trống qua cửa các nhà sấm”

Khiêm tốn, bền gan đến cuối đời

Chơi hoa, “Rong chơi miền chữ nghĩa”

Nhọc nhằn từng chữ toát mồ hôi…

Học giả An Chi tên thật là Võ Thiện Hoa, còn có các bút hiệu khác là Huệ Thiên, Huyện Thê, Viễn Thọ. Ông sinh ngày 27.11.1935 tại Sài Gòn, quê Gia Định (nay là Q.Bình Thạnh, TP.HCM). Vượt tuyến ra Bắc tháng 5.1955, ông tốt nghiệp trường Sư phạm Trung cấp Trung ương, rồi đi dạy học và làm nhiều nghề khác.

Từ năm 1975, ông trở vào Nam, công tác ở ngành giáo dục. Về hưu non, đọc sách và nuôi chim kiểng chơi, năm 1990 ông bắt đầu cộng tác với tạp chí Kiến thức ngày nay rồi phụ trách chuyên mục Chuyện Đông chuyện Tây của tạp chí này từ năm 1992 - 2007. Những kiến giải của học giả An Chi được tập hợp thành các cuốn nổi tiếng: Chuyện Đông chuyện Tây, Những tiếng trống qua cửa các nhà sấm… Bộ sách Rong chơi miền chữ nghĩa 5 cuốn tập hợp những bài giải đáp của ông trên nhiều tờ báo, nội dung bàn nhiều về ngữ nghĩa, đều do NXB Tổng hợp TP.HCM phát hành.

Học giả An Chi từ trần lúc 13 giờ 5 phút ngày 12.10.2022 (nhằm ngày 17.9 năm Nhâm Dần), hưởng thọ 88 tuổi. Hiện linh cữu của học giả An Chi quàn tại 482/52C Lê Quang Định, P.11, Q.Bình Thạnh, TP.HCM. Lễ nhập quan lúc 21 giờ 30 phút ngày 12.10, động quan lúc 13 giờ ngày 14.10. Sau đó linh cữu ông được đưa đi hỏa táng tại Trung tâm hỏa táng Bình Hưng Hòa, TP.HCM.

Theo Lê Công Sơn/Thanh niên

Tổng số điểm của bài viết là: 0 trong 0 đánh giá

Click để đánh giá bài viết

  Ý kiến bạn đọc

Những tin mới hơn

Những tin cũ hơn

THƯ VIỆN ẢNH ĐẸP
9e931db13ff3e3adbae2.jpg eef9d3a2f1e02dbe74f1.jpg ac94b8a49de641b818f7.jpg ae0f6bdb499995c7cc88.jpg 895e11f733b5efebb6a4.jpg 27c48a2ea86c74322d7d-1.jpg f7b945c06782bbdce293.jpg 0f6e3f741c36c0689927.jpg c23927250467d8398176.jpg 906029e10ba3d7fd8eb2.jpg 32b8e242c0001c5e4511-1.jpg f774eba794e548bb11f4.jpg 7a0a8baca9ee75b02cff.jpg dcd1d242f0002c5e7511.jpg 23289506b7446b1a3255.jpg 66d134e644a498fac1b5-1.jpg 8a334df96fbbb3e5eaaa.jpg ec1643b261f0bdaee4e1.jpg 75528951ab13774d2e02.jpg 740f0438267afa24a36b.jpg ea6a58024d7f8c21d56e-1-1.jpg 4f0be64af33732696b26-1.jpg b673068913f4d2aa8be5-1.jpg 1d4bb15da420657e3c31-1.jpg 35021b9c0ee1cfbf96f0-1.jpg ffc69024855944071d48-1.jpg 87e8e87cfd013c5f6510-1.jpg f7a58a679f1a5e44070b-1.jpg 5b9e981a8d674c391576-1.jpg dfefc79bd2e613b84af7-1.jpg 02ac9b4b8e364f681627-1.jpg 142989b99cc45d9a04d5-1.jpg fe3d1d75bf087e562719.jpg 94d3461b53669238cb77-1.jpg f38c46ee539392cdcb82-1.jpg 7f5885f9908451da0895-1.jpg e5c4472a52579309ca46-1.jpg 3b20a26fb712764c2f03-1.jpg 0506885d9d205c7e0531-1.jpg 1389b67fa302625c3b13-1.jpg f69297bc83c1429f1bd0-1.jpg 33f61d080875c92b9064-1.jpg e71f3a932feeeeb0b7ff-1.jpg 3b4258344c498d17d458-2-1.jpg aecc18440d39cc679528-1.jpg 01b53b002e7def23b66c-1.jpg 7536f22be75626087f47-1.jpg f87058784d058c5bd514-1.jpg 48dd535d4620877ede31-1.jpg 0905f0a2572f9c71c53e.jpg 2799f500528d99d3c09c-1.jpg 0b4698843f09f457ad18.jpg d5502603818e4ad0139f.jpg c364cdd36a5ea100f84f.jpg 4126eb8e4c03875dde12.jpg 35b9c64f61c2aa9cf3d3.jpg eb2c4421e0ac2bf272bd.jpg cd43fd4859c5929bcbd4-1.jpg a7896047c7ca0c9455db.jpg 370c09e6ae6b65353c7a.jpg 3b96701bd7961cc84587.jpg f369334897c55c9b05d4.jpg d203ce4d69c0a29efbd1.jpg b91ad73673bbb8e5e1aa-1.jpg 520c873d23b0e8eeb1a1.jpg 8f815695f21839466009.jpg d9977394d7191c474508.jpg b94a739fd4121f4c4603.jpg IMG-8020-1.jpg IMG-8014-1.jpg IMG-8021-1.jpg IMG-8007-1.jpg IMG-8017-1.jpg IMG-8018-2.jpg IMG-8016-1.jpg IMG-8013-1.jpg IMG-8015-1.jpg IMG-5512.jpg IMG-5489-1.jpg IMG-5516.jpg IMG-5498.jpg IMG-5504.jpg IMG-5510.jpg IMG-5515.jpg IMG-5497.jpg IMG-5529.jpg IMG-5503.jpg IMG-5509.jpg IMG-5514.jpg IMG-5494.jpg IMG-5518.jpg IMG-5501.jpg IMG-5507.jpg IMG-5513.jpg IMG-5493.jpg IMG-5517.jpg IMG-5500.jpg IMG-5505.jpg TS9-3865-1.jpg TS9-3931-2.jpg
  • Đang truy cập15
  • Máy chủ tìm kiếm6
  • Khách viếng thăm9
  • Hôm nay2,161
  • Tháng hiện tại64,041
  • Tổng lượt truy cập2,347,847
Bạn đã không sử dụng Site, Bấm vào đây để duy trì trạng thái đăng nhập. Thời gian chờ: 60 giây