Khúc tráng ca “Mười chín tháng Tám” – Bản nhạc của mùa thu độc lập

Mỗi độ thu về, khi sắc cờ đỏ sao vàng lại rợp trời, âm vang hào hùng của “Mười chín tháng Tám” lại ngân lên trong lòng người Việt Nam. Bản nhạc được nhạc sĩ Xuân Oanh sáng tác giữa thời khắc lịch sử Tổng khởi nghĩa, không chỉ là tác phẩm nghệ thuật mà còn là khúc tráng ca của một dân tộc vùng lên giành độc lập.

Tháng Tám năm 1945, lịch sử dân tộc bước sang trang mới. Hà Nội và nhiều thành phố, thị xã trên cả nước ngập tràn khí thế cách mạng. Trong dòng người hừng hực xuống đường giành chính quyền, một giai điệu vang lên, giản dị mà hào sảng, rộn ràng mà thiết tha: “Mười chín tháng Tám” . Người viết ca khúc ấy chính là nhạc sĩ Xuân Oanh – một trí thức trẻ khi ấy vừa tham gia cách mạng, vừa cầm bút ghi lại những rung động thiêng liêng của thời đại.

Điều đặc biệt ở “Mười chín tháng Tám” nằm ở chính hoàn cảnh ra đời của nó. Không phải trong phòng viết tĩnh lặng, cũng không phải từ sự đặt hàng của một đoàn thể hay tổ chức, bài hát được viết ngay giữa lòng cuộc khởi nghĩa, khi Hà Nội như đang chuyển mình thành sông núi dậy sóng. Từng câu chữ, từng giai điệu đều thấm đẫm hơi thở của hiện thực, tái hiện bước chân dồn dập, cờ đỏ sao vàng phấp phới và niềm tin sắt đá vào một ngày mai tươi sáng.

Kể từ khoảnh khắc ấy, “Mười chín tháng Tám” đã vượt lên khỏi số phận của một bài hát bình thường để trở thành biểu tượng. Người Hà Nội hát vang, rồi cả nước hát vang. Lời ca len lỏi trong từng đoàn người, từng góc phố, từng quảng trường. Âm nhạc ở đây không còn là nghệ thuật đơn thuần mà đã thành sức mạnh tinh thần, thành nhịp trống thúc giục nhân dân tiến bước. Đó cũng là minh chứng sinh động cho sức mạnh vô song của văn hóa – nghệ thuật khi gắn bó mật thiết với vận mệnh dân tộc.

Ngày nay, tròn 80 năm đã trôi qua, mỗi khi “Mười chín tháng Tám” vang lên, người nghe dường như được đưa trở lại bầu không khí mùa thu độc lập đầu tiên. Có thể là những thanh âm rộn rã của đoàn người kéo về Quảng trường Ba Đình, cũng có thể là ánh mắt rạng ngời của lớp lớp chiến sĩ, hay đơn giản là niềm hạnh phúc bùng nổ của một dân tộc lần đầu tiên đứng lên làm chủ vận mệnh. Không ít người nghe lại bài ca ấy đã nghẹn ngào, bởi trong từng nhịp nhạc còn ẩn chứa máu xương, mồ hôi và khát vọng tự do của bao thế hệ cha anh.

Đặc biệt, sức sống của ca khúc không chỉ đến từ ký ức lịch sử mà còn nhờ tính nghệ thuật. Giai điệu giản dị, dễ nhớ, tiết tấu mạnh mẽ, giàu khí thế, lời ca mộc mạc mà giàu tính biểu tượng. “Mười chín tháng Tám” vừa như một bản hành khúc thúc giục, vừa như một lời ca ngợi thiêng liêng. Điều ấy khiến bài hát không bị mai một theo thời gian, mà trái lại, càng vang xa, càng bền lâu trong tâm thức người Việt.

Với nhiều thế hệ, nhất là lớp trẻ hôm nay, “Mười chín tháng Tám” không chỉ gợi nhớ lịch sử mà còn khơi dậy niềm tự hào dân tộc. Trong những buổi lễ kỷ niệm Quốc khánh, trong không khí sục sôi của các sự kiện chính trị – xã hội, tiếng ca ấy vẫn vang vọng, nhắc nhở thế hệ hôm nay về trách nhiệm giữ gìn độc lập, xây dựng đất nước hùng cường. Nghe “Mười chín tháng Tám” , ta không chỉ sống lại một mùa thu cách mạng, mà còn thấy rõ mình cần sống xứng đáng với mùa thu ấy.

Nhìn lại chặng đường hơn nửa thế kỷ, có thể thấy rằng “Mười chín tháng Tám” chính là minh chứng cho mối quan hệ khăng khít giữa âm nhạc và lịch sử. Âm nhạc không đứng ngoài cuộc đời, mà hòa vào nhịp thở của dân tộc, trở thành nhịp cầu nối liền các thế hệ. Từ những ngày tháng Tám rực lửa năm 1945, đến hôm nay và mai sau, bài ca ấy vẫn còn nguyên giá trị, bởi nó không chỉ ca ngợi một ngày lịch sử, mà còn cất lên khát vọng muôn đời của con người Việt Nam: khát vọng tự do, độc lập, hạnh phúc.

Đúng như nhiều nhà nghiên cứu từng khẳng định, sức sống của “Mười chín tháng Tám” là bất diệt, vì nó ra đời từ trái tim của lịch sử, từ nhịp đập của nhân dân. Đó là khúc tráng ca của một dân tộc đi từ bóng tối nô lệ ra ánh sáng tự do, là bản nhạc của mùa thu độc lập, mà mỗi lần vang lên lại làm rộn ràng nhịp tim, nhắc nhớ mỗi người Việt Nam về giá trị thiêng liêng của độc lập, tự do.

Nhạc sĩ Xuân Oanh và “Mười chín tháng Tám”

- Xuân Oanh (1923 –2010) là một Nhạc sĩ, dịch giả của Việt Nam, quê ở Quảng Yên, Quảng Ninh, từng tham gia phong trào Việt Minh từ những năm 1940.

- Ông sáng tác “Mười chín tháng Tám” ngay trong buổi sáng Tổng khởi nghĩa tại Hà Nội, giữa dòng người xuống đường.

- Ngay khi vang lên, ca khúc đã trở thành ngọn lửa tinh thần cổ vũ cách mạng, được nhân dân hát vang khắp các nẻo đường.

- Đến nay, bài hát không chỉ là tác phẩm âm nhạc, mà còn là biểu tượng lịch sử gắn liền với khí thế hào hùng của Cách mạng Tháng Tám.