Nhà văn, nhà viết kịch Học Phi: Cây bút trăm tuổi từ đất Hưng Yên

Thứ sáu - 20/06/2025 17:26

Trên dải đất đồng bằng Bắc Bộ trù phú, Hưng Yên không chỉ nổi tiếng với nhãn lồng, tương Bần hay Phố Hiến cổ kính, mà còn là quê hương của nhiều nhà văn, nhà thơ, nhà báo nổi tiếng, trong đó có nhà văn, nhà viết kịch Học Phi - ông là một biểu tượng của trí tuệ, nhân cách và sức bền bỉ trong suốt hơn một thế kỷ sống, cầm bút. Dòng chảy văn học, nghệ thuật trong ông dường như không bao giờ ngưng nghỉ, những con chữ được ấp ủ từ lâu vẫn lần lượt hiện ra dưới ngòi bút chắc khỏe, đầy cảm hứng, để cho ra đời những những tác phẩm mới về quê hương, đất nước.

Học Phi tên thật là Chu Văn Tập (1913 - 2014), tại thôn Tam Nông, xã Hưng Đạo, huyện Tiên Lữ (Hưng Yên) tham gia cách mạng từ rất sớm. Năm 1936, ông bắt đầu viết văn sau khi ra khỏi nhà tù của thực dân Pháp. Sau Cách mạng tháng 8/1945, ông làm Chủ tịch UBND Cách mạng lâm thời tỉnh Hưng Yên. Năm 1946, ông làm Trợ lý Bộ trưởng Bộ Tuyên truyền. Năm 1947 - 1948, ông làm Tổng Thư ký Hội Văn hóa kháng chiến Liên khu III, sau chuyển lên Ban biên tập Ban Tuyên huấn Trung ương, rồi phụ trách Đoàn Văn công Trung ương. Hòa bình lập lại, Học Phi trở về Hà Nội. Ông giữ chức Giám đốc Nhà hát Kịch Việt Nam, rồi Tổng Thư ký Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam cho tới lúc về hưu.

Sinh ra trong một gia đình có truyền thống yêu nước, cơ duyên đưa tác giả Học Phi đến với nghiệp cầm bút cũng khá tình cờ. Năm 1933, ông bị thực dân Pháp bắt giam tại nhà tù Hỏa Lò khi tham gia cách mạng. Tại đây ông được gặp đồng chí Trường Chinh. Thấy ông ham học lại có năng khiếu về văn nghệ, có lần đồng chí Trường Chinh bảo ông: “Nay mai cậu ra tù nên học viết văn vì văn nghệ cũng là vũ khí đấu tranh sắc bén của Đảng”. Ghi nhớ lời nói của đồng chí Trường Chinh, năm 1936, ông bắt đầu viết văn với tác phẩm đầu tay là tiểu thuyết: “Hai làn sóng ngược”. Sau đó, ông viết tiếp hàng loạt truyện ngắn đăng trên báo Tin tức và các báo khác ở Hà Nội. Năm 1939, ông tiếp tục viết và xuất bản được 3 cuốn tiểu thuyết: “Đắm tàu”, “Dòng dõi”, “Yêu và thù”…

Trong sự nghiệp cầm bút, viết kịch, đề tài duy nhất như một sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong tất cả các sáng tác của ông là về Đảng Cộng sản Việt Nam và người đảng viên Đảng Cộng sản. Với ông: “Đảng Cộng sản là máu thịt của tôi, tôi theo Đảng từ lúc 13 tuổi, trưởng thành từ con đường hoạt động chính trị. Trước Nhà văn, nhà viết kịch Học Phi: Cây bút trăm tuổi từ đất Hưng Yên Nhà văn, nhà viết kịch Học Phi khi trở thành một nhà văn, nhà viết kịch thì tôi là một đảng viên hoạt động chính trị, đi theo cách mạng và giác ngộ cách mạng rất sớm. Đảng và cách mạng đã đào tạo tôi, bồi dưỡng tôi trở thành một nhà văn, nhà viết kịch”. Trong sự nghiệp cầm bút, nhà văn, nhà viết kịch Học Phi đã viết trên 40 vở kịch. Đặc biệt, qua 3 kỳ đại hội Đảng từ năm 1960 - 1982, nhà văn Học Phi đã có tới 4 tác phẩm sân khấu phục vụ trong 3 lần Đại hội đại biểu Đảng toàn quốc. Sự thành công và vinh dự ấy thật phi thường đối với nhà văn Học Phi. Các tác phẩm của ông chủ yếu nói về hoạt động của Đảng trong thời kỳ bí mật. Từ vở diễn đầu tiên “Cà sa giết giặc” đến vở “Chị Hòa”, ông đã tạo dựng cho mình một phong cách riêng, qua đây công chúng khẳng định vị trí, tài năng sáng tác kịch của ông. Nhiều nhà nghiên cứu, phê bình sân khấu đánh giá rất cao những vở diễn của ông, trong đó “Chị Hòa” là cái mốc đánh dấu sự chuyển biến của kịch nói. Còn với vở “Ni cô Đàm Vân”, chuyển thể sang chèo đã được 10 đoàn nghệ thuật và các đoàn kịch nói biểu diễn. Nhà thơ Hữu Thỉnh, nguyên Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam thể hiện lòng tự hào, yêu mến với nhà văn Học Phi: “Nhà văn Học Phi là tấm gương sáng về lòng yêu nước, sức sáng tạo bền bỉ trong sự nghiệp cách mạng. Bác là cây đại thụ và niềm tự hào của giới văn học, nghệ thuật nước nhà. Cuộc đời, sự nghiệp và tác phẩm của nhà văn Học Phi đã trở thành di sản quý báu trong đời sống tinh thần nhân dân và là hành trang của các thế hệ đi sau”.

Năm 2012, nhân dịp kỷ niệm sinh nhật lần thứ 100 của nhà văn Học Phi, Hội Nhà văn Việt Nam, Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam đã tổ chức biểu diễn vở chèo “Ni cô Đàm Vân” tại Nhà hát Lớn thành phố Hà Nội. Nhân dịp này, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng và các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước đã đến dự và chúc mừng ông.

Sống và yêu như đời, đời như tiểu thuyết, đó là ký ức đầy ắp và kiêu hãnh của nhà văn, nhà viết kịch Học Phi. Nhà văn, nhà viết kịch Học Phi không chỉ là một cây bút tài ba mà còn là một tấm gương sáng về lòng yêu nghề, sự cống hiến không mệt mỏi và tinh thần trung thành với lý tưởng cách mạng. Cuộc đời và sự nghiệp của ông là một minh chứng rõ ràng cho thấy sức mạnh của ngòi bút có thể làm thay đổi vận mệnh, phản ánh trung thực thời đại và kết nối những giá trị lịch sử với thế hệ mai sau. Học Phi đã sống trọn vẹn với nghề, với lý tưởng và với đất nước, để lại một di sản văn học sâu sắc cho nhân dân và cho thế hệ trẻ học hỏi.

Hôm nay, khi nhắc đến Học Phi, người ta không chỉ nhớ đến một nhà văn, nhà viết kịch tài năng, mà còn nhớ đến một người con ưu tú của Hưng Yên, người đã mang hơi thở của quê hương mình hòa vào mạch chảy lớn lao của dân tộc. Hôm nay, lớp hậu sinh vẫn tìm thấy ở ông một tấm gương sáng về sự bền bỉ, bản lĩnh và lòng trung thành tuyệt đối với chân lý, với nhân dân.

nguồn: Đặc san Người làm báo Hưng Yên số đặc biệt (phát hành tháng 6/2025)