Trần Thị Minh Châu - Người sáng lập và phụ trách Báo Bãi Sậy

Thứ sáu - 20/06/2025 17:05

HOÀNG DUY

Có những con người mà lịch sử không thể lãng quên, bởi chính họ đã viết nên những chương đầu tiên của hành trình cách mạng bằng trí tuệ, lòng quả cảm và sự dấn thân trọn đời cho lý tưởng. Trong dòng chảy 80 năm của báo chí cách mạng tỉnh Hưng Yên, không thể không nhắc đến bà Trần Thị Minh Châu - người sáng lập và phụ trách báo Bãi Sậy, tiền thân của Báo Hưng Yên ngày nay.

Dấn thân và cống hiến cho lý tưởng cách mạng

Trần Thị Minh Châu, tên khai sinh là Trần Thị Nguyệt Lãng, sinh năm 1922 tại huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương. Mới 16 tuổi, bà đã lên Hà Nội hoạt động trong phong trào Thanh niên Dân chủ của Mặt trận Bình dân. Từ thuở ban đầu bán sách báo cách mạng ở chợ Đồng Xuân, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Tổng bí thư Nguyễn Văn Cừ, "viên ngọc sáng Đồng Xuân" ấy nhanh chóng tỏa rạng nên 2 năm sau, tháng 4/1940, bà đã được đồng chí Hoàng Văn Thụ chính thức kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương.

Ở tuổi 20, bà lần lượt đảm nhiệm chức vụ Bí thư Tỉnh ủy các tỉnh Hà Đông, Sơn Tây, rồi Hưng Yên - những nơi đang bị khủng bố dữ dội và phong trào cách mạng cần những người cán bộ kiên cường nhất. Ở Hưng Yên, bà mang bí danh “Chi” - một cái tên mà đồng đội, nhân dân và kẻ thù đều phải nhớ.
bai 9

Báo Bãi Sậy - tiếng nói đầu tiên của báo chí cách mạng Hưng Yên

Đầu năm 1943, nhờ sự giúp đỡ của Xứ ủy Bắc kỳ, Ban Cán sự Đảng tỉnh Hưng Yên được kiện toàn dưới sự chỉ đạo trực tiếp của đồng chí Hoàng Quốc Việt. Quán triệt tinh thần Nghị quyết của Ban Thường vụ Trung ương Đảng (tháng 3/1943), phát huy giá trị “Đề cương về Văn hóa Việt Nam, đồng chí Trần Thị Minh Châu, Trưởng ban Cán sự Đảng tỉnh, cùng các đồng chí Nguyễn Quyết (tức Đại tướng Nguyễn Quyết), Chu Văn Tập (tức nhà văn Học Phi) đã thống nhất việc ra một tờ báo cách mạng của tỉnh.

Tháng 6/1943, Báo Bãi Sậy, cơ quan tuyên truyền của Tỉnh bộ Việt Minh ra số đầu và được lưu hành rộng rãi trong tỉnh, đánh dấu Hưng Yên - vùng đất Phố Hiến nằm ở trung tâm đồng bằng Bắc Bộ với Bà Trần Thị Minh Châu, nữ tướng Võ Nhai ngày ấy truyền thống văn hóa, lịch sử lâu đời, là một trong những tỉnh sớm có tờ báo cách mạng của riêng mình.

Tên Báo Bãi Sậy nhằm kế thừa, phát huy truyền thống chống giặc ngoại xâm của cuộc khởi nghĩa nông dân cuối thế kỷ XIX do Nguyễn Thiện Thuật đứng đầu, có ý nghĩa như một quyết tâm tiếp lửa, thổi bùng và phát huy lên một bước mới truyền thống yêu nước, ý chí đấu tranh kiên cường, bền bỉ của vùng đất và con người Hưng Yên trước nhiệm vụ cách mạng lúc bấy giờ. Trong hoàn cảnh hoạt động bí mật hết sức khó khăn, Báo Bãi Sậy được các đồng chí trong Ban Cán sự Đảng tỉnh trực tiếp biên soạn, xuất bản và lưu hành dưới sự chỉ đạo trực tiếp của đồng chí Hoàng Quốc Việt, Bí thư Xứ uỷ Bắc kỳ.

Với vai trò là Chủ nhiệm, bà trực tiếp chỉ đạo nội dung, viết bài, biên tập và tổ chức phát hành báo trong điều kiện vô cùng bí mật, thiếu thốn và nguy hiểm. Dưới sự chỉ đạo của đồng chí Hoàng Quốc Việt, báo Bãi Sậy nhanh chóng trở thành một công cụ tuyên truyền sắc bén, cổ vũ lòng yêu nước, tố cáo tội ác thực dân - phát xít, góp phần thức tỉnh và dẫn dắt phong trào cách mạng địa phương.

Tấm gương phụ nữ cách mạng trí tuệ và dấn thân

Không chỉ dừng lại ở vai trò làm báo, Trần Thị Minh Châu còn là người trực tiếp chỉ huy lực lượng vũ trang, xây dựng cơ sở cách mạng tại chiến khu Võ Nhai. Tháng 2/1944, bà được phân công làm Chính trị viên Trung đội Đệ nhị Cứu quốc quân tại căn cứ Bắc Sơn - Võ Nhai.

Tại đây, bà vừa xây dựng chi bộ, tổ chức Việt Minh, vừa huấn luyện chính trị - quân sự cho quần chúng, hình thành các hội cứu quốc ở cơ sở. Khi thực dân Pháp mở các cuộc càn quét khốc liệt lên Đình Cả - Võ Nhai cuối năm 1944, bà cùng các đồng chí chỉ huy như Hà Châm, Quốc Hưng… trực tiếp lãnh đạo nhân dân chiến đấu bảo vệ căn cứ. Những trận đánh như ở hang Mỏ Gà, cầu Trúc Mai, đồn Quang Thái… đã trở thành huyền thoại.

Chính thực dân Pháp, trong một báo cáo gửi về Thái Nguyên, đã gọi bà là “con nữ tướng Võ Nhai” - một biệt danh từ kẻ thù nhưng trở thành niềm tự hào của cách mạng. Sau chiến thắng Mỏ Gà ngày 27/11/1944, bà được điều về làm thư ký Ủy ban Chỉ huy lâm thời Khu giải phóng đóng tại Tân Trào - trung tâm chỉ đạo cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945.

Sau Cách mạng Tháng Tám, bà tiếp tục được Đảng tin tưởng giao trọng trách ở các cơ quan Trung ương. Trong kháng chiến chống Pháp, bà là nữ lãnh đạo đầu tiên của chính quyền cách mạng tỉnh Hưng Yên. Sau năm 1954, bà đảm nhiệm vai trò Cục trưởng Cục Xuất bản - Bộ Văn hóa trong nhiều năm liền, góp phần xây dựng nền tảng cho xuất bản - báo chí nước nhà. Ở đâu, bà cũng để lại dấu ấn bằng trí tuệ, phong cách giản dị và tinh thần phụng sự.

Báo Bãi Sậy, một di sản sống mãi với báo chí Hưng Yên

Dòng chảy của báo Bãi Sậy tiếp tục qua các giai đoạn: thành Tin Hưng Yên, rồi báo Tên Lửa, đến ngày 1/3/1962, theo gợi ý của Chủ tịch Hồ Chí Minh, chính thức mang tên Báo Hưng Yên - tờ báo địa phương ngày càng phát triển mạnh mẽ trong thời kỳ mới. Truyền thống ấy khởi đầu từ những trang báo mỏng manh, in bằng thạch cao giữa rừng sâu, dưới bàn tay người nữ chiến sĩ cách mạng Trần Thị Minh Châu.

Kỷ niệm 100 năm Ngày báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025) các thế hệ phóng viên, biên tập viên Hưng Yên hôm nay nhắc nhớ đến bà với tất cả sự kính trọng: người đặt viên đá đầu tiên, người khởi nguồn cho truyền thống báo chí cách mạng của tỉnh. Chính bà đã viết nên những dòng đầu tiên của lịch sử báo chí Hưng Yên không bằng mực, mà bằng máu, mồ hôi và lý tưởng.

nguồn: Đặc san Người làm báo Hưng Yên số đặc biệt (phát hành tháng 6/2025)