Đó là nhấn mạnh của nhà báo Phạm Anh Tuấn, Tổng Biên tập báo điện tử Vietnamnet khi được hỏi liệu tờ báo điện tử Vietnamnet có tính đến bài toán thu phí truy cập hay không?

Giải quyết tận gốc khó khăn chỉ có một cách duy nhất là đa dạng hóa nguồn thu

+ Việc phụ thuộc vào chỉ một nguồn thu duy nhất là quảng cáo khiến ngành công nghiệp báo chí toàn cầu phải đối mặt với rất nhiều rủi ro. Điều này đã bộc lộ rất rõ bởi những ảnh hưởng từ dịch Covid-19. Đã đến lúc chúng ta cần nghĩ đến “lời giải cho bài toán nguồn thu” của báo điện tử chưa thưa ông?

- Số liệu thống kê của Hiệp hội Báo chí Thế giới (WAN - IFRA) cho thấy, trong vòng 5 năm trở lại đây, số tiền thu về từ quảng cáo luôn chiếm từ 70 - 80% doanh thu của các báo điện tử. Thực tế này đã giúp ngành báo chí tiến hành chuyển đổi số rất nhanh nhưng hậu quả của tình trạng này là sự phụ thuộc vào doanh thu quảng cáo. Cũng vì thế, để có được nguồn thu nhằm duy trì hoạt động, nhiều tờ báo phải chạy theo view (lượt xem). Đây cũng là một phần lý do khiến hình ảnh của báo chí và giới truyền thông ngày càng bị méo mó đi trong mắt công chúng. Tại Việt Nam, do ảnh hưởng của Covid-19, nhiều nhà quảng cáo đã quyết định trì hoãn các chiến dịch marketing, có tờ báo giảm doanh thu đến 80%.

Dự đoán của Cục PTTH&TTĐT cho thấy, tổng doanh thu quảng cáo trực tuyến tại Việt Nam có thể sụt giảm từ 15-20% trong tương lai gần. Xét trong dài hạn, doanh thu quảng cáo vẫn sẽ sụt giảm, có thể lên đến 50%, thậm chí là cao hơn nữa nếu so với cùng kỳ năm trước.

Nhiều tờ báo điện tử đang tiến hành cắt giảm nhân sự và tối ưu bộ máy nhằm hạn chế ảnh hưởng của Covid-19. Tuy nhiên, đây mới chỉ là những giải pháp ngắn hạn. Để giải quyết tận gốc khó khăn này, các tờ báo điện tử chỉ có một cách duy nhất là đa dạng hóa nguồn thu, giảm sự phụ thuộc vào doanh thu quảng cáo.

+Và câu chuyện của tờ New York Times đạt được thành tích đáng kính nể với kỷ lục 587.000 người trả phí mới trong quý I/ 2020, chắc hẳn là câu chuyện khiến thủ lĩnh một tờ báo điện tử hàng đầu hiện nay ít nhiều sẽ quan tâm hơn đến vấn đề này chứ, thưa ông? 

-Bắt đầu phát triển mô hình thuê bao trả tiền từ năm 2011, tính đến nay, The New York Times đã có hơn 5 triệu độc giả đăng ký mua báo online định kỳ (subscriptions). Đáng chú ý khi 20% trong số này, tương đương với hơn 1 triệu thuê bao là người dùng mới phát sinh trong năm 2019. Với mức phí 9,99 USD/tháng trong năm đầu và 15,99 USD/tháng trong những năm tiếp theo, The New York Times đã kiếm về tới hơn 800 triệu USD từ độc giả online trong năm vừa qua.

Xu hướng này sẽ còn tiếp tục trong năm nay khi chỉ trong quý 1 của năm 2020, tờ báo này đã chứng kiến mức tăng kỷ lục với hơn 587.000 thuê bao mới. Đây là khoản bù đắp quan trọng do sự thiếu hụt từ nguồn thu quảng cáo. Không phải tờ báo nào cũng làm được như New York Times, tuy nhiên đây cũng không phải là hình mẫu duy nhất. Nhiều tòa soạn khác trên khắp hành tinh đang tích cực đổi mới trong bối cảnh công nghệ đang làm thay đổi thói quen của độc giả. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế đó.

+ Mặc dù câu chuyện “kiến tạo doanh thu” từ độc giả ở Việt Nam còn khá nhiều tranh cãi nhưng có ý kiến cho rằng: Với báo điện tử, thu phí từ độc giả chính là sự đa dạng nguồn thu, một xu hướng của tương lai, báo điện tử Việt Nam không là ngoại lệ. Ông nghĩ sao về điều này?

- Đúng vậy. Các tờ báo online đang có xu hướng đa dạng hóa nguồn thu của mình hơn. Thay vì chảy từ túi các doanh nghiệp, dòng tiền của báo chí hiện đại đang chảy nhiều hơn từ túi người xem các tờ báo điện tử.  Người dùng đang có xu hướng quay trở lại với thói quen đọc báo trả tiền, kể cả với những tờ báo online. Đây là một sự thật bởi lượng người chấp nhận trả tiền khi đọc báo online tăng trưởng với tỷ lệ 15% mỗi năm và xu thế này vẫn còn đang tiếp tục. Xét trên bình diện toàn cầu, chỉ có 13,4 triệu người chấp nhận trả tiền để đọc báo qua mạng vào năm 2014. Đến năm 2019, con số này đã là 41,3 triệu người.

Trong một thế giới đầy rẫy tin giả từ các trang mạng xã hội, ham muốn của người dùng với những tin tức chất lượng chưa bao giờ lớn đến vậy. Chính điều này đã tác động đến xu hướng phát triển của báo chí cũng như làm thay đổi hành vi người dùng. Thay vì viết nội dung nhiều view để “ăn tiền" quảng cáo, báo chí trong nước nên bắt đầu suy nghĩ về việc thay đổi phương thức kinh doanh sang mô hình đăng ký thuê bao. Tuy nhiên đồng thời với nó phải là chất lượng nội dung được cải thiện.

Không đảo ngược được xu thế thì đi theo xu thế càng nhanh càng tốt