Đêm cuối đặc biệt của Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh cùng gia đình bạn thân trước vụ tai nạn năm 1988

Vợ chồng nghệ sĩ Doãn Châu - Bích Thu và con trai đã cùng gia đình nhà thơ Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh và Mí đi trên chuyến xe "định mệnh" ngày 29/8/1988. Trong vụ tai nạn thảm khốc dưới chân cầu Phú Lương (Hải Dương) năm ấy, gia đình nghệ sĩ Doãn Châu may mắn sống sót...

Chia sẻ với Dân Việt trong niềm xúc động trước thềm sự kiện đêm thơ - nhạc - kịch Hoa cúc xanh diễn ra vào 20h ngày 5 và 6/10 tại Nhà hát Lớn Hà Nội nhân dịp kỷ niệm sinh nhật lần thứ 80 của nhà thơ Xuân Quỳnh, NSND Doãn Châu cho biết: "Với gia đình Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh, chúng tôi có biết bao kỷ niệm, kể cả những kỷ niệm khắc nghiệt nhất, đau buồn nhất. Trước tiên, phải nói tới những kỷ niệm trong nghề cùng nhau. Lưu Quang Vũ và tôi tìm đến nhau như một lẽ tất yếu của cuộc sống mà ở đó sân khấu là một nghệ thuật tổng hợp cần nhiều yếu tố kết hợp lại để làm nên tác phẩm.

Tác giả Lưu Quang Vũ không thể nào đứng riêng, không thể nào làm nên vở diễn mà không có sự kết hợp của đạo diễn, họa sĩ, nhạc sĩ, diễn viên. Chính vì vậy mới có cụm từ "bộ sậu" hoặc "ê-kíp" làm vở. Là một họa sĩ sân khấu cũng được lọt vào mắt xanh của nhiều đạo diễn tên tuổi trong các vở diễn của Lưu Quang Vũ, tôi luôn luôn được mời làm cùng. Ngoài rất nhiều vở diễn của tác giả khác mà tôi được cộng tác, tôi hạnh phúc được cùng Lưu Quang Vũ trên dưới 30 tác phẩm.

Thật vui khi trong thời gian đó, trên khắp các pano quảng cáo của các nhà hát, các đoàn kịch trong cả nước đều có tên tôi bên cạnh Lưu Quang Vũ. Lúc thì với đạo diễn Nguyễn Đình Nghi, Phạm Thị Thành, khi đi với Lê Hùng, Dương Viết Bát, Ngọc Thủy...

Chúng tôi "chiến đấu" bên nhau trên từng cây số, từ Bắc vào Nam, từ Đông sang Tây, từ miền xuôi tới miền ngược... Và nói chung, ở đâu cũng thu được những kết quả rất mỹ mãn. Rồi chúng tôi cũng tưởng rằng, cuộc đời cứ thế mà đi lên và hai gia đình chúng tôi sẽ mãi mãi bên nhau.

Nhưng tất cả đã thay đổi sau một tai họa giáng xuống hai gia đình. Chúng tôi thật may mắn còn sống tới hôm nay để ôn lại cái ngày, cái giờ cái giây phút khủng khiếp đó mà suốt đời tôi luôn bị ám ảnh. Đó là ngày 28/8/1988.

Vào những năm đó, tôi và Lưu Quang Vũ rất bận. Ngoài những vở làm với nhau, cả tôi và Lưu Quang Vũ còn rất nhiều công việc với các đối tác khác. Lưu Quang Vũ thì "chạy sô" rất nhiều đoàn chèo, cải lương... Còn tôi, sau khi cùng đạo diễn Nguyễn Đình Nghi và Lưu Quang Vũ hoàn thành vở Hồn Trương Ba da hàng thịt và một vài vở khác nữa thì phải đi Tiệp Khắc để dự Triển lãm Mỹ thuật Quốc tế. Sau đó, tôi lại cùng đạo diễn Doãn Hoàng Giang triển khai vở kịch Bệnh trắng của tác giả Karel Čapek cho Nhà hát Kịch Việt Nam để thực hiện hợp tác văn hóa với nước bạn...

Công việc bộn bề nên những lúc tôi và Lưu Quang Vũ gặp nhau rất hiếm hoi. Thời gian để ngồi cà phê, tán gẫu gần như rất ít so với trước kia... Thế rồi bỗng nhiên tôi phát hiện ra trên báo Thanh niên có một câu chuyện rất hay nói về nỗi oan trái suốt 2000 ngày của một người lương thiện.

Tôi báo ngay cho Lưu Quang Vũ và đồng thời đi kiếm đủ ngay mấy số báo có đăng chuyện đó để Vũ đọc và tham khảo. Lưu Quang Vũ thích lắm và sau có hai ba tuần lễ thì kịch bản 2000 ngày oan trái ra đời...

Tôi là người được đọc kịch bản trên đầu tiên. Tôi thích và phục Lưu Quang Vũ quá vì từ ý định lúc đầu tới kịch bản đã được Vũ nâng lên tới độ đáng ngạc nhiên với tính tư tưởng cao và đầy sự hấp dẫn trong từng sự kiện, từng tình huống, từng tính cách nhân vật. Thế là tôi điện ngay cho đạo diễn Ngọc Thủy, lúc đó đang phụ trách nghệ thuật của Đoàn kịch nói Hải Phòng để báo tin về kịch bản mới.

Ngay hôm sau, anh Lân, Đoàn trưởng Đoàn kịch nói Hải Phòng cùng đạo diễn Ngọc Thủy lên ngay nhà Lưu Quang Vũ để đọc kịch bản 2000 ngày oan trái. Đọc xong, cả hai anh mừng khôn xiết và anh Lân "ký tắt" ngay cùng Vũ và hẹn ngày chúng tôi xuống để triển khai và diễn.

Lúc này, Xuân Quỳnh vừa ở Bệnh viện Việt Xô trở về sau những ngày điều trị bệnh tim. Sau những ngày làm việc căng thẳng, cả tôi và Lưu Quang Vũ đều cảm thấy cần phải có những giây phút thư giãn nên rất mong có được dịp để cùng nhau nghỉ ngơi, xả hơi. Mặt khác, Lưu Quang Vũ và tôi đều thương vợ, các con và luôn dành cho họ những tình cảm yêu thương. Đôi khi, vì công việc mà chúng tôi trở thành những ông chồng vô tình và thiếu trách nhiệm, thiếu sự chăm sóc cần thiết cho gia đình.

Lưu Quang Vũ nói với tôi: "Mình đã hứa với cháu Mí rất nhiều lần là cho cháu đi nghỉ mát mà đến hôm nay, gần hết hè rồi vẫn chưa thực hiện được. Thất hứa với con trẻ thì thật không hay chút nào. Mặt khác, Xuân Quỳnh cũng phải cần thay đổi không khí sau những ngày nằm viện nên có lẽ chúng mình nên đi đâu nghỉ chăng?

Biết được mong muốn của chúng tôi, các anh lãnh đạo Đoàn kịch Hải Phòng báo cáo ngay với Thành uỷ và Sở Văn hóa Hải Phòng và lãnh đạo Sở rất sẵn sàng tổ chức cho chúng tôi đi nghỉ tại Đồ Sơn kết hợp với đọc duyệt kịch bản mới.

Được tin này Xuân Quỳnh, Bích Thu (vợ NSND Doãn Châu - PV) cháu Mí, cháu Vinh (con NSND Doãn Châu - PV) vô cùng vui mừng, nhất là Xuân Quỳnh. Chị rạng rỡ hẳn lên và tất bật thu xếp, chuẩn bị rất chu đáo cho chuyến đi. Từ bếp dầu, nồi nấu cho đến cà phê, đường chè cho hai chúng tôi rồi thức ăn của bé Mí, bé Vinh... thôi thì lỉnh kỉnh đủ thứ.

Lưu Quang Vũ thì hối hả đi lo xe của đoàn xe 12, nơi Vũ thường xuyên hợp đồng xe mỗi khi phải đi công tác xa.

Chúng tôi dự định sẽ đi nghỉ vào ngày 16 Âm lịch tức là Tết Rằm tháng 7. Tết Rằm tháng 7 năm đó, tại nhà tôi, hai gia đình chúng tôi ăn Tết rất vui.

Trong cảm nhận của mình, tôi thấy bên ngoài thì Xuân Quỳnh vui nhưng trong sâu thẳm, chị vẫn có một cái gì đó rất khang khác và đôi lúc ánh mắt nhìn trông như nhìn vào vô định. Ánh mắt đó ẩn chứa một điều gì đó rất khác thường. Chị ăn rất nhanh và sau đó ngồi nhìn các con nô đùa mà hình thư trong lòng chị đang dâng lên một điều gì đó như luyến tiếc, lo âu. Lưu Quang Vũ cũng cảm thấy điều đó nên Vũ tìm mọi cách nói chuyện, pha trò để Xuân Quỳnh vui và xua đi những ám ảnh về bệnh tật, về những lo lắng của Xuân Quỳnh.

Rồi chúng tôi bàn về chuyến đi và những dự định trong tương lai của hai gia đình, về những câu chuyện vui của đời nghệ sĩ. Riêng hai cháu Mí và Vinh thì vui lắm! Nhìn chúng quấn quýt bên nhau khiến chúng tôi quên hết mọi mệt nhọc, quên hết mọi vướng bận của công việc, của đời thường.

Theo xe của Đoàn xe 12, chiều 16 tháng 7 Âm lịch (ngày 26/8/1988) chúng tôi về tới Đồ Sơn và được bố trí ăn ở rất chu đáo. Nói là đi nghỉ nhưng thực sự chỉ có Xuân Quỳnh, Bích Thu và hai cháu được nghỉ chứ Lưu Quang Vũ và tôi có được nghỉ ngơi thực sự đâu. Đêm hôm đó, khi các thành viên trong nhà đi nghỉ rồi, chúng tôi còn bàn công việc rất lâu.

Sáng 17 Âm lịch, 100% lãnh đạo Sở và Đoàn kịch đều rất tâm đắc với kịch bản của Vũ và buổi trưa hôm đó có ngay một cuộc chiêu đãi rất trọng thể dành cho hai gia đình chúng tôi.

Thật không hạnh phúc nào bằng khi tác phẩm của mình được công nhận - Vũ mừng khôn xiết và chiều hôm đó Vũ nhảy xuống biển, nô giỡn như con trẻ. Anh cõng Mí, Vinh trên vai và vừa chạy vừa đá sóng, vừa hát rất hồn nhiên. Tôi cũng mừng chẳng kém gì Lưu Quang Vũ vì cũng đã góp được một phần của mình vào "chiến tích" của Vũ và Đoàn kịch nói Hải Phòng, nơi có người bạn yêu quý của tôi là đạo diễn Ngọc Thủy. Công việc thuận buồm xuôi gió, vừa đáp được tình cảm với Xuân Quỳnh, vừa thỏa mãn  mong muốn của cháu Mí khiến Lưu Quang Vũ vui lắm. Đó là quãng thời gian chúng tôi gạt bỏ tất cả để thực sự nghỉ ngơi.

Một buổi chiều vô tư đùa giỡn trên sóng biển, một bữa ăn ngon không phải nghĩ đến công việc... Cả hai chúng tôi đều cảm thấy thỏa mãn. Đã lâu lắm rồi, chúng tôi mới có được những phút thảnh thơi như vậy. Sau bữa cơm chiều, chúng tôi kéo nhau ra biển.

Trời cuối hè, đầu thu bắt đầu se lạnh. Sóng tiếng vỗ rì rầm, thủ thỉ... Xuân Quỳnh và vợ tôi ngồi trên kè đá. Hai cháu Mí và Vinh thì nô đùa và ngắm thủy triều lên trong đêm. Tôi và Vũ thì lững thững trên bãi cát... Không biết có phải là trời xui đất khiến không mà vào cái đêm đó Lưu Quang Vũ đã cùng tôi ôn lại tất cả những gì đã xảy ra trong cuộc đời Vũ, trong cuộc đời tôi.

Lưu Quang Vũ kể lại từng chi tiết nhỏ diễn ra trong những ngày bất hạnh của Vũ trước đó. Lúc đó, tôi mới biết những ngày đó còn vất vả hơn những gì tôi biết. Rồi chuyện gia đình lần đầu đổ vỡ bao cay đắng... Nhưng Lưu Quang Vũ đâu chịu khuất phục số phận, vẫn cố gắng vượt qua để ngày hôm nay làm nên nghiệp lớn. Chơi với nhau đã lâu nhưng quả thực đến đêm hôm đó, tôi mới được biết thêm nhiều điều về Vũ.
 

Trong lúc chúng tôi tâm sự với nhau như vậy thì sau này, nghe vợ tôi kể lại, tôi cũng mới biết, cùng lúc đó hai người vợ của chúng tôi cũng tâm sự với nhau. Họ kể cho nhau hết về những gian truân, vất vả mà họ gặp phải trong cuộc đời, trong tình yêu chỉ vì họ gặp chúng tôi. Những con người nghệ sĩ tuy có chút tài năng nhưng cũng đầy những thói hư, tật xấu... cộng với bao nỗi bất hạnh của chúng tôi mà họ cùng đã phải gánh theo.

Có thể nói đêm đó là đêm chúng tôi tự bạch trước biển, phơi bày lòng mình ra cùng nhau để hiểu hết, biết hết về nhau và để rồi mãi mãi xa nhau. Tất cả chỉ còn là kỷ niệm trong nhau... sau giờ phút khắc nghiệt trên chuyến xe định mệnh vào chiều hôm sau - ngày 29/8/1988, tức ngày 18 tháng 7 Âm lịch.

Đã nhiều lần báo chí phỏng vấn tôi và nhiều người cũng nhắc đến vụ tai nạn thảm khốc nên hôm nay, tôi cũng cảm thấy chẳng cần kể lại nữa vì cũng không muốn gợi lại đau buồn cho mọi người bằng những hình ảnh mà trong sâu thẳm tình cảm của tôi, tôi muốn quên đi kỷ niệm chua xót đó. Chỉ biết rằng, sự ra đi đột ngột của Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh và cháu Mí đã để lại trong tôi một nỗi đau, một vết sẹo đời mà cho đến hôm nay tôi vẫn không thể nào nguôi ngoai được.

Sau khi Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh mất đi có rất nhiều dư luận, nghi vấn xung quanh vụ tai nạn. Những dư luận thuộc đủ các loại thành phần. Có người vì quá yêu Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh, có người đa nghi nhưng cũng có những kẻ chỉ muốn xuyên tạc và muốn dùng cái chết của Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh vào những mục đích không trong sáng. Nhưng đi đến đâu, dù ở Hà Nội hay Thành phố Hồ Chí Minh, dù ở Paris hay London, Hoa Kỳ trong những lần đi biểu diễn, tôi vẫn nói bằng sự trung thực nhất của người bạn của Lưu Quang Vũ rằng: "Đó chỉ là một tai nạn ngẫu nhiên".
 

Người lái xe đâm vào chúng tôi bị tòa xử 12 năm tù. Nhưng tôi chắc anh ta sẽ phải ám ảnh suốt đời vì những gì anh ta đã gây ra. Mà điều lớn nhất là anh ta đã cướp đi của đất nước này những tài năng lớn không gì có thể bù đắp lại được.

Những người trong cõi nhớ của tôi ơi! Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh lúc nào cũng ở bên tôi như ngày nào và mong các bạn ở nơi xa kia hãy nhận ở tôi tấm lòng của một người luôn thương nhớ các bạn!".

Nhân dịp sinh nhật lần thứ 80 của nhà thơ Xuân Quỳnh, gia đình nhà thơ Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ kết hợp với Báo Nông thôn Ngày nay/Dân Việt cùng ê-kíp "Se sẽ chứ" tổ chức đêm thơ – nhạc – kịch mang tên "Hoa cúc xanh" diễn ra vào lúc 20h ngày 5 và 6/10 tại Nhà hát Lớn Hà Nội. Tên gọi "Hoa cúc xanh" được lấy ý tưởng từ bài thơ cùng tên "Hoa cúc xanh" của nhà thơ Xuân Quỳnh và vở kịch nổi tiếng "Hoa cúc xanh trên đầm lầy" của nhà viết kịch Lưu Quang Vũ.

Gia đình Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ cũng phối hợp với Công ty Sách Nhã Nam và Nhà xuất bản Kim Đồng cho ra mắt 3 cuốn sách: "Xuân Quỳnh – nhật ký chiến trường và những bức thư chưa từng công bố", "Hoa cúc xanh thương nhớ" và tập thơ tuyển "Không bao giờ là cuối" (tái bản).

Hà Thúy Phương (ghi)
Nguồn Dân Việt