Báo chí Việt Nam: Tiên phong trong kỷ nguyên số

Thứ tư - 18/06/2025 11:19

Bước vào giai đoạn 2026–2030, Việt Nam tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Chương trình chuyển đổi số quốc gia, với mục tiêu hình thành nền kinh tế số, xã hội số, chính phủ số một cách toàn diện và hiệu quả. Trong tiến trình đó, báo chí - truyền thông không chỉ là lĩnh vực chịu tác động sâu sắc mà còn giữ vai trò chủ lực trong việc dẫn dắt, định hướng và thúc đẩy nhận thức xã hội về chuyển đổi số. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải đổi mới tư duy, kỹ năng và công cụ tác nghiệp cho đội ngũ người làm báo để thích ứng với bối cảnh mới.

bai nhung moc son phong vien bao hung yen cung dong nghiep tac nghiep tren bien dao tai vung 3 hai quan — Phóng viên Báo Hưng Yên cùng đồng nghiệp tác nghiệp trên biển, đảo tại vùng 3 Hải Quân

Báo chí trong kỷ nguyên chuyển đổi số: cơ hội và thách thức đan xen

Chuyển đổi số đã làm thay đổi căn bản cách thức vận hành của ngành báo chí toàn cầu. Tại Việt Nam, báo chí đang đứng trước những cơ hội to lớn: khả năng lan tỏa nhanh chóng nhờ nền tảng số, hình thức thể hiện đa dạng, khả năng tương tác sâu rộng với công chúng, đồng thời tối ưu hóa quy trình sản xuất và phân phối nội dung.

Tuy nhiên, đi kèm là những thách thức không nhỏ: cạnh tranh khốc liệt với mạng xã hội và các nền tảng xuyên quốc gia, sự bùng nổ của tin giả, áp lực về tốc độ, chất lượng thông tin và yêu cầu cao về kỹ năng công nghệ. Chính vì vậy, đội ngũ nhà báo cần không ngừng hoàn thiện chuyên môn, đồng thời trang bị hệ thống kỹ năng số toàn diện để đáp ứng nhiệm vụ trong thời đại mới.

Trong bối cảnh Việt Nam bước vào giai đoạn bản lề của tiến trình chuyển đổi số, báo chí có những nhiệm vụ trọng tâm:

Tiên phong truyền thông chuyển đổi số: Báo chí cần đóng vai trò chủ lực trong việc tuyên truyền, định hướng dư luận và lan tỏa các giá trị của chuyển đổi số tới toàn xã hội, góp phần thúc đẩy chuyển đổi nhận thức - nền tảng cốt lõi cho sự thành công của công cuộc chuyển đổi số quốc gia; Đảm bảo tính chính thống và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng: Trong không gian mạng đầy phức tạp, báo chí cần kiên định bảo vệ giá trị cốt lõi, chủ động đấu tranh với thông tin sai lệch, xuyên tạc, góp phần giữ vững niềm tin của nhân dân và ổn định xã hội; Thích ứng với môi trường số đa nền tảng: Mỗi nhà báo phải trở thành một “công dân số” chuyên nghiệp, thành thạo các công cụ số, từ sản xuất nội dung đa phương tiện, tối ưu hóa công cụ phân phối đến phân tích dữ liệu và bảo vệ thông tin cá nhân, tổ chức; Chuyển đổi mô hình hoạt động báo chí: Các cơ quan báo chí cần tái cấu trúc hệ thống quản trị, ứng dụng trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn vào quy trình sản xuất - xuất bản - phân phối nội dung, tăng năng suất lao động, giảm chi phí và tăng tính cạnh tranh; Xây dựng đội ngũ nhà báo hiện đại: Đào tạo, bồi dưỡng lực lượng báo chí có bản lĩnh chính trị vững vàng, giỏi nghiệp vụ, tinh thông công nghệ là nhiệm vụ sống còn để ngành báo chí hội nhập thành công và phát triển bền vững trong thời đại số.

Kỹ năng số - Yêu cầu cốt lõi với người làm báo

Từ nay đến năm 2030, kỹ năng số không còn là năng lực bổ trợ mà đã trở thành điều kiện bắt buộc. Một số kỹ năng được xác định là cốt lõi đối với người làm báo hiện đại: Sản xuất nội dung đa phương tiện: Quay - dựng video, thiết kế infographic, podcast, livestream... Xuất bản và phân phối thông tin: Làm chủ CMS, tối ưu hóa SEO, dùng Google Trends, Meta Business Suite, YouTube Studio… Phân tích dữ liệu: Ứng dụng Google Analytics, Data Studio để hiểu rõ độc giả, đo lường hiệu suất nội dung; Ứng dụng trí tuệ nhân tạo: Sử dụng ChatGPT, Deepseek, Descript... để tối ưu hóa quy trình sản xuất tin tức; An toàn và đạo đức số: Hiểu luật an ninh mạng, chống giả mạo, deepfake, bảo mật thông tin, ứng xử văn hóa trên không gian mạng.

Song song với đào tạo trong trường lớp, việc học hỏi từ các đơn vị báo chí lớn, như: VOV, VTV, TTXVN, Báo Nhân Dân… là rất cần thiết. Các cơ quan truyền thông lớn quốc gia đã và đang hợp tác với nhiều tổ chức quốc tế như DW, BBC, EBU… để cập nhật xu thế công nghệ, mô hình đào tạo hiện đại, hướng đến phát triển người làm báo theo hướng toàn cầu.

bai nhung moc son anh bao c hi toan canh — Toàn cảnh báo chí Việt Nam (Ảnh minh họa)

Tới năm 2045 - dấu mốc tròn 100 năm thành lập nước (1945-2045), Việt Nam hướng tới trở thành quốc gia phát triển, có thu nhập cao. Trong hành trình đó, báo chí không chỉ giữ vai trò truyền thông mà còn là lực lượng kiến tạo giá trị, bảo vệ chủ quyền thông tin và lan tỏa bản sắc quốc gia trên không gian mạng.

Người làm báo tương lai sẽ cần thành thạo những kỹ năng tiên tiến: Tác nghiệp trong môi trường XR, metaverse: Sản xuất nội dung bằng công nghệ thực tế mở rộng, camera 360, dựng bản tin trong không gian ảo; Cá nhân hóa nội dung bằng AI: Tạo các “gói nội dung động” theo nhu cầu từng người dùng, đồng thời đảm bảo đạo đức số; Phân tích, trực quan hóa dữ liệu đa tầng: Kết hợp Python, Power BI, tư duy dữ liệu và đạo đức thông tin; Bảo vệ bản quyền bằng blockchain: Xác thực nguồn tin, ứng dụng mã định danh số, chống giả mạo; Giữ vững bản lĩnh chính trị, đạo đức người làm báo trong môi trường xuyên biên giới: Chủ động đấu tranh với thông tin sai lệch, giữ vững lập trường và đạo đức nghề nghiệp trong môi trường truyền thông phức tạp.

Giai đoạn 2026–2030 là “thời điểm vàng” để báo chí Việt Nam bứt phá và đóng vai trò dẫn dắt trong công cuộc chuyển đổi số quốc gia. Để hoàn thành sứ mệnh ấy, báo chí cần tái cấu trúc mạnh mẽ về tư duy, mô hình và con người. Trong đó, đào tạo kỹ năng số bài bản, thực chất, gắn với bản lĩnh chính trị và đạo đức nghề nghiệp chính là chìa khóa để xây dựng nền báo chí hiện đại, nhân văn, góp phần đưa Việt Nam vững bước tiến vào kỷ nguyên số và hội nhập quốc tế sâu rộng.

NLBHY