Chuyển đổi số trong báo chí: Xu hướng và thách thức

Thứ sáu - 20/06/2025 17:46

ĐINH ĐỨC KHOA

Trong bối cảnh kỷ nguyên số phát triển mạnh mẽ, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW “Về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”, ngành báo chí toàn quốc nói chung và báo chí tỉnh Hưng Yên nói riêng đang đứng trước những thay đổi mạnh mẽ về cách thức sản xuất và phân phối nội dung. Chuyển đổi số trở thành xu thế tất yếu, đồng thời đặt ra không ít thách thức buộc các cơ quan báo chí phải thích ứng để tồn tại và phát triển.

Chuyển đổi số báo chí không đơn thuần là đưa nội dung từ báo in lên môi trường mạng, mà còn là quá trình tái cấu trúc toàn diện hoạt động báo chí dựa trên nền tảng công nghệ số. Thực hiện chủ trương của Đảng về đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, ngày 31/3/2025, Tỉnh ủy Hưng Yên đã ban hành Quyết định số 1507- QĐ/TU của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về việc sáp nhập Đài Phát thanh và Truyền hình Hưng Yên vào Báo Hưng Yên. Việc sáp nhập nhằm phát huy tối đa nguồn lực, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của cơ quan truyền thông đa phương tiện hiện đại, đáp ứng yêu cầu công tác thông tin, tuyên truyền gắn kết các loại hình báo chí: phát thanh, truyền hình, báo in, báo điện tử... tạo điều kiện tốt nhất để Báo Hưng Yên mới "Đột phá sáng tạo nội dung - Tăng tốc chuyển đổi số" và xác định "Nội dung là trọng tâm - Công nghệ là then chốt". Việc ứng dụng các công cụ như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), điện toán đám mây, đặc biệt là mạng xã hội đã và sẽ làm thay đổi căn bản thông tin được tạo ra và tiếp cận với công chúng.

Xu hướng nổi bật của chuyển đổi số trong báo chí hiện nay là: Sản xuất nội dung đa nền tảng; Nội dung không chỉ còn giới hạn trong văn bản mà mở rộng sang video, podcast, infographic, livestream… để phục vụ đa dạng nhu cầu người dùng. Cá nhân hóa thông tin; Dựa vào dữ liệu người dùng, các nền tảng báo chí số có thể đề xuất nội dung phù hợp với thói quen đọc tin và sở thích cá nhân; Tự động hóa quy trình; Ứng dụng AI trong việc lên ý tưởng, làm kịch bản, viết tin bài, phân tích dữ liệu, làm đồ họa trong khâu hậu kỳ, kiểm chứng thông tin, giúp rút ngắn thời gian sản xuất và nâng cao chất lượng của thông tin cung cấp.

Mặc dù có nhiều tiềm năng, lợi ích, nhưng quá trình chuyển đổi số các cơ quan báo chí địa phương đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức:

Thứ nhất, về lộ trình: Các cơ quan báo chí cần phải có định hướng rõ ràng, lên kế hoạch cụ thể cho từng khâu, từng giai đoạn để có thể đầu tư kinh phí, nhân lực phù hợp cho chuyển đổi số.

Thứ hai, về tài chính và hạ tầng công nghệ: Không phải cơ quan báo chí nào cũng đủ nguồn lực để đầu tư công nghệ hiện đại. Việc duy trì hệ thống máy chủ, phần mềm, bảo mật, an toàn hệ thống thông tin… đòi hỏi nguồn kinh phí rất lớn.

Thứ ba, về chất lượng nguồn nhân lực: Phóng viên, biên tập viên cần được đào tạo lại để thích ứng với công nghệ mới. Việc thiếu hụt đội ngũ phóng viên chuyên nghiệp vừa giỏi về chuyên môn, vừa thành thạo công nghệ là một rào cản đáng kể.

Thứ tư, vấn đề đạo đức và tin giả: Trong môi trường số, thông tin lan truyền nhanh chóng, nhưng không phải lúc nào cũng chính xác. Sự bùng nổ của mạng xã hội khiến báo chí chính thống phải cạnh tranh khốc liệt với các nguồn tin không được kiểm chứng. Do đó các cơ quan báo chí phải đóng vai trò là nơi dẫn dắt thông tin và phản bác lại những thông tin xấu độc trên mạng xã hội.

Thứ năm, về mô hình kinh tế báo chí bền vững: Khi quảng cáo dịch chuyển sang nền tảng số và bị các "ông lớn công nghệ" chiếm lĩnh, các cơ quan báo chí đang gặp khó khăn để tìm kiếm mô hình phù hợp để tạo ra nguồn thu: thu phí độc giả, hợp tác nội dung, kêu gọi tài trợ... để thích ứng trong giai đoạn chuyển sang mô hình tự chủ tài chính.

Đối mặt với những thách thức trên các cơ quan báo chí cần gì để chuyển đổi số hiệu quả:

Thứ nhất, là chiến lược dài hạn và linh hoạt: Không chỉ chạy theo công nghệ, mà cần xác định mục tiêu rõ ràng, lấy nội dung chất lượng làm cốt lõi. Khẳng định vai trò và vị thế trên không gian số.

Thứ hai, là hợp tác đa ngành: Kết nối với doanh nghiệp, công ty cung cấp công nghệ, trường dạy làm báo chuyên nghiệp để đào tạo nguồn nhân lực, nhằm nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo, cung cấp những giải pháp công nghệ phù hợp cho công cuộc chuyển đổi số tại cơ quan đơn vị.

Thứ ba, là đào tạo nhân lực báo chí số: Đầu tư vào con người là yếu tố then chốt. Mỗi nhà báo cần phải có kỹ năng làm việc độc lập, làm việc nhóm. Hiểu biết về công nghệ, dữ liệu, nhưng vẫn giữ vững đạo đức nghề nghiệp và kỹ năng làm báo truyền thống.

Tại Hội báo toàn quốc hồi tháng 3/2024, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông (nay là Bộ trưởng Bộ Khoa học và công nghệ) Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định: Không gian mạng bây giờ là trận chiến chính của báo chí. Báo chí không chỉ là lên không gian mạng mà còn là giành lại không gian mạng, tạo ra dòng chủ lưu trên không gian mạng. Từ đó ta nhận thấy, chuyển đổi số trong báo chí là cơ hội để nâng cao chất lượng thông tin, mở rộng đối tượng độc giả và tăng cường sức cạnh tranh. Tuy nhiên, để làm được điều đó, các cơ quan báo chí cần chủ động thay đổi, thích ứng nhanh và đặt con người ở trung tâm của tiến trình chuyển đổi. Con đường này nhiều thách thức, nhưng nếu đi đúng hướng, báo chí sẽ không chỉ tồn tại, mà còn phát triển mạnh mẽ hơn bao giờ hết trong thời đại số.

nguồn: Đặc san Người làm báo Hưng Yên số đặc biệt (phát hành tháng 6/2025)