Nhiều “Trường chuẩn” đang… lệch chuẩn (!)

Ngày 5/7/2001 Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ra Quyết định số 27/2001/QĐ-BGD&ĐT về việc ban hành Quy chế công nhận trường trung học đạt chuẩn Quốc gia.

Từ đó đến nay, sau nhiều lần điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung… việc xây dựng trường đạt “chuẩn Quốc gia” đang trở thành một phong trào của hệ thống giáo dục phổ thông trong cả nước, từ cấp tiểu học trở lên.

Có thể nói việc xây dựng trường đạt “chuẩn Quốc gia” là một chủ trương đúng đắn của ngành Giáo dục và Đào tạo, nhằm hướng đến một nền giáo dục hoàn thiện, có chất lượng toàn diện ở mức độ cao, tạo tiền đề tiếp cận với trình độ phát triển của trường học ở các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới. Từ khi có chủ trương này, các địa phương đã tích cực hưởng ứng xây dựng mô hình trường “chuẩn Quốc gia” ở các cấp học. Theo đó diện mạo, cảnh quan, chất lượng dạy và học của nhiều trường học trong cả nước đã có những thay đổi tích cực. Nổi bật là nhiều trường đã được quan tâm đầu tư cơ sở vật chất đồng bộ, trang thiết bị dạy và học hiện đại, phục vụ tốt cho việc giảng dạy, học tập, sinh hoạt vui chơi của học sinh.

Tuy nhiên sau gần 2 thập niên “vận hành”, chủ trương này đang bộc lộ những hạn chế, bất cập do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan. Đặc biệt, không ít các địa phương vì nôn nóng thành tích, vì chỉ tiêu trên giao… mà bất chấp chất lượng giáo dục, “vơ bèo vạt tép” để đạt cho được các chỉ tiêu bằng mọi giá… nên đã xảy ra nhiều câu chuyện bi-hài dở khóc dở cười. Từ đó, một mô hình ưu việt trở nên “mất thiêng”. Niềm tin về chất lượng dạy và học ở những trường “chuẩn Quốc gia” mất dần trong dư luận xã hội. Thậm chí có nơi, câu chuyện trường “chuẩn Quốc gia” đang trở thành vấn nạn.

Xin nêu vài vụ việc: Đầu tháng 5/2023 vừa qua, một trường THCS ở miền Trung bị đông đảo phụ huynh “bao vây” phản đối vì đã cuối năm học 2022-2023, mà nhà trường còn yêu cầu mỗi học sinh đóng thêm 600 ngàn đồng cho việc nâng cấp một số công trình để năm học tới nhà trường đạt được “chuẩn Quốc qua”(!). Trước đó, đầu năm học 2022-2023, một trường tiểu học ở phía Nam Hà Nội bất ngờ chuyển gần 750 học sinh cả 5 khối sang một trường khác cùng địa bàn, để bảo đảm sĩ số dưới 36 học sinh mỗi lớp và không quá 30 lớp học mỗi trường, theo tiêu chí trường “chuẩn Quốc gia”. Hàng trăm phụ huynh đã kêu cứu việc này, khiến lãnh đạo thành phố phải chỉ đạo quận giải quyết… Đặc biệt, cách nay 5 năm, một hiệu trưởng trường Tiểu học ở tỉnh Hưng Yên đã bị khởi tố bắt tạm giam vì lạm thu quá mức, mà nguyên nhân cũng liên quan đến việc huy động tiền đóng góp của học sinh để “chuẩn hóa” một số hạng mục của nhà trường theo “chuẩn Quốc gia”…

Còn rất nhiều những chuyện tương tự của rất nhiều trường học phổ thông trong cả nước, vì danh hiệu trường “chuẩn Quốc gia” mà vi phạm, như: ngăn cản, thậm chí là cấm đoán, những học sinh cuối cấp có năng lực trung bình và yếu không được thi vào các trường công lập, để nhà trường có tỉ lệ cao học sinh thi đỗ chuyển cấp vì tính cả số đỗ vào trường dân lập. Có trường, khi được công nhận là trường “chuẩn Quốc gia” thì những học sinh dù năng lực học tập yếu cỡ nào cũng cứ lên lớp; theo đó các thầy cô phải ráng sức phụ đạo, ráng sức kèm cặp “miễn phí” vào cả thời gian nghỉ của mình, để các em có thể theo kịp chương trình. Nhưng sự cố gắng đôi khi cũng không được như mong muốn, nên nhà trường và giáo viên buộc phải “thiên biến vạn hóa” bằng nhiều cách. Cho nên có trường một vài học sinh tuy học kém nhưng thể trạng bình thường vẫn bị xếp vào danh sách “khuyết tật”, hoặc “ngồi nhầm lớp” hết năm này sang năm khác…

Theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, để trở thành trường “chuẩn Quốc gia” thì các trường phải đạt được 5 “tốt” về: tổ chức và quản lý nhà trường; cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên; chất lượng giáo dục; tài chính, cơ sở vật chất - thiết bị dạy học; quan hệ giữa nhà trường, gia đình và xã hội. Để đáp ứng đầy đủ các yêu cầu “5 tốt” trong điều kiện thực tế hiện nay là sự nỗ lực đôi khi “quá sức”, thậm chí “bất khả thi”. Chẳng hạn với tiêu chí về sĩ số không quá 35 học sinh mỗi lớp. Ở những thành phố lớn hiện nay, học sinh các trường công lập thường xuyên vượt qui định từ 50% đến 100% và xu hướng năm sau cao hơn năm trước do áp lực dân số. Hoặc như tiêu chí về các sân tập đa năng là 6m2 cho mỗi học sinh, với các thành phố “tấc đất tấc vàng” thì may lắm chỉ đạt được một nửa con số ấy. Chưa hết, ngoài hoạt động giáo dục, các trường chuẩn quốc gia buộc phải tham gia đầy đủ các phong trào cấp trên tổ chức, đặc biệt là các phong trào mũi nhọn như thi toán, tiếng Anh trên mạng, thi vở sạch chữ đẹp các cấp, thi sáng tạo trẻ v.v... Và nữa, cũng vì sức ép thành tích, sức ép của danh hiệu trường “chuẩn Quốc gia”, buộc các giáo viên phải gồng mình hậu thuẫn các em mỗi kỳ thi thố để đạt chỉ tiêu về số lượng… Cùng đó là rất nhiều những hoạt động mang tính đối phó-thậm chí là gian dối-của giáo viên và các cấp quản lý. Đáng buồn hơn là những hoạt động ấy đôi khi được mặc nhiên thừa nhận như là “chuyện thường ngày” của ngành giáo dục hiện nay

Chính vì những khó khăn và áp lực quá lớn mà hiện nay nhiều trường không còn mặn mà với danh hiệu trường “chuẩn Quốc gia” nữa. Nhiều trường đã đạt chuẩn, theo qui định sau 5 năm phải cập nhật báo cáo để được công nhận lại; đồng thời phải phấn đấu nâng cao các tiêu chí để được công nhận Chuẩn mức 2, Mức 3… nhưng thực tế có nhiều trường đành bỏ bê, “đến đâu hay đó”; hoặc hưởng ứng miễn cưỡng, đối phó với sự đôn đốc của cấp trên. Nguyên nhân của tình trạng này, ngoài áp lực phải thường xuyên gồng mình lên để đạt danh hiệu và giữ danh hiệu, thì còn một lý do tế nhị nữa là tuy cường độ phấn đấu cật lực như vậy, nhưng lương bổng và các thu nhập khác của giáo viên trường “chuẩn” cũng chẳng có gì hơn giáo viên các trường bình thường; thậm chí còn thấp hơn vì rất nhiều khoản phúc lợi phải ưu tiên cho việc đầu tư mua sắm, xây dựng theo các tiêu chí của trường “chuẩn”. Ấy là chưa kể trường đạt “chuẩn Quốc gia” mức càng cao thì càng đông khách đến kiểm tra, tham quan, học tập; khách trường bạn và khách cấp trên, khách phải mời và khách không mời, vất vả và tốn kém đủ đường…

Để xây dựng một nhà trường đạt “chuẩn Quốc gia” đòi hỏi các địa phương và ngành giáo dục phải quan tâm đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học; bổ sung biên chế giáo viên; đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên đạt chuẩn về trình độ theo yêu cầu. Nhưng thực tế hiện nay nhiều nơi địa phương và các cấp quản lý giáo dục chỉ ra chỉ tiêu phấn đấu rồi đôn đốc, thúc giục, phê bình… chứ hầu như không có sự hỗ trợ đáng kể cũng như những giải pháp hữu hiệu giúp các trường vượt qua được khó khăn. Sự “lệch pha” này đã khiến cho mục đích và ý nghĩa của trường “chuẩn Quốc gia” đang xa dần so với thực tế. Cùng đó là rất nhiều tiêu chí “chuẩn Quốc gia” của Bộ Giáo dục và Đào tạo mặc dù đã nhiều lần điều chỉnh nhưng vẫn bất cập, bất hợp lý vì cào bằng giữa các địa phương; trong khi điều kiện kinh tế-xã hội của các địa phương lại rất khác nhau.

Thực tế hiện nay, khi chất lượng giảng dạy và học tập nhìn chung còn nhiều hạn chế, cơ sở vật chất phục vụ việc dạy và học ở đa số các trường phổ thông còn khiêm tốn; điều kiện kinh tế-xã hội của đất nước nói chung và các địa phương nói riêng còn nhiều bất cập… mà vẫn cố đạt cho được danh hiệu trường “chuẩn Quốc gia” thì quả thực đó là hiện tượng đáng buồn, đáng lo một cách chân chính. Cuộc sống có rất nhiều cái “chuẩn”. Ngành nào cũng cần có những cái “chuẩn” để phấn đấu và phát triển. Đối với ngành giáo dục thì cái “chuẩn” cao nhất là chất lượng giảng dạy và học tập một cách thực chất. Nếu chúng ta cứ căn cứ vào những cái chuẩn viển vông mà không căn cứ vào tình hình thực tế của nền giáo dục nước nhà thì hậu quả thật khó lường, hệ lụy thật khôn xiết. Tai hại nhất là thói giả dối với những những số liệu ảo để đạt được những thành tích ảo và danh hiệu hão sẽ đầu độc chính những người học sinh là chủ nhân tương lai của đất nước.

Xây dựng trường học đạt “chuẩn Quốc gia” là một chủ trương mang tính chiến lược của ngành Giáo dục và Đào tạo, nhằm chuẩn hóa về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên; hướng đến một nền giáo dục tiên tiến, hiện đại... Thế nhưng, khi chất lượng dạy và học còn hạn chế, cơ sở vật chất còn khiêm tốn, điều kiện kinh tế-xã hội còn nhiều bất cập… mà đây đó vẫn cứng nhắc thực hiện theo những tiêu chí cũng hết sức cứng nhắc, cào bằng, thì tất yếu sẽ dẫn đến những vấn nạn như trên. Xét cho cùng, đó cũng là biểu hiện của “bệnh thành tích” cần kíp phải được xóa bỏ trong môi trường giáo dục hiện nay!

nguon:http://baovannghe.com.vn